چکیده:
هدف مقالة حاضر بررسی تأثیر مهاجرت متخصصان یا فرار مغزها بر روند فعالیتهای علمی، فناوری، اقتصادی و بر جریان اطلاعات است. در این مقاله به پدیدة فرار مغزها به عنوان فرار سرمایههای اطلاعات علمی و فنی کشور نگاه شده است. ابتدا مفهوم و تاریخچة این پدیده در سطح جهان و ایران بررسی، و سپس به دلایل فرار مغزها، راههای پیشگیری، سیاست جذب مغزها به جای فرار پرداخته شده است. مهمترین دلایل فرار مغزها مشکلات اقتصادی، نبود امکانات مناسب آموزشی و پژوهشی، فراهم نبودن زمینة رشد علمی، وجود بحرانهای متعدد مقطعی و نبود امنیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ذکر شده است. فرار یا مهاجرت نخبگان به عنوان مغزهای اطلاعات علمی و فنی باعث کاهش فعالیتهای علمی، فناوری و اقتصادی، کاهش تولید و مصرف اطلاعات، کاهش میزان فعالیت مراکز اطلاعرسانی و کتابخانهها و کاهش میزان تقاضا برای استفاده از بانکهای اطلاعاتی خارجی میشود.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله سعی میشود با بهرهگیری از نظرات کارشناسانة صاحبنظران، راههای پیشگیری از فرار مغزها با رویکرد جامعهشناختی مطرح شود که به شرح زیر است: - اصلاح نظام پرداختها براساس تواناییها و تخصصهای علمی متخصصان؛ - ایجاد مراکز تحقیق و توسعه با امکانات و تجهیزات پیشرفتة تحقیقاتی و تخصیص بودجههای کافی برای این امر؛ - ایجاد فرصتهای شغلی مناسب و هماهنگ با تقاضاهای شغلی؛ - به کارگیری تخصص نخبگان در امور مدیریتی در سطح کلان و خرد در جامعه؛ - ایجاد ثبات در محیطهای علمی و پژوهشی از نظر مدیریتی برای اجرای طرحهای راهبردی؛ - حفظ ثبات و امنیت اقتصادی و سیاسی در سطح کشور؛ - حذف محدودیتهای علمی و پژوهشی از حیطة کار آنان؛ - ایجاد تسهیلات و امکانات مناسب برای دستیابی به فناوریهای اطلاعات و ارتباطات (مثل اینترنت) و آموزش چگونگی بهرهگیری از آنها و تأمین منابع اطلاعاتی برای مصرف و تولید اطلاعات جدید.
وجود امکانات پیشرفتة آموزشی و پژوهشی در این کشورها، برخورداری از فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات و کلیة زیرساختهای لازم برای استفاده از آنها وسرمایهگذاری بسیار زیاد در زمینة تولید دانش و انتقال آن، باعث شده که نبض جریان اطلاعات را در دست گیرند و آن را سمت و سو دهند، و برای انتقال اطلاعات به دیگر کشورهای در حال توسعه تصمیم بگیرند که چه نوع اطلاعاتی را و با چه شرایطی منتقل کنند؛ مسلما اطلاعاتی را که ارزش راهبردی داشته باشد، برای خود حفظ، و نوعی انحصارگرایی را در این زمینه (یعنی در اطلاعاتی که بخشی از آن توسط نخبگان کشورهای در حال توسعه تولید شده است) اعمال میکنند."