چکیده:
در فهرستنویسی موضوعی، فهرستنویس برای بیان محتوای موضوعی کتاب در دست فهرستنویسی، اغلب از سرعنوان(های) موضوعی استفاده میکند. نحوة قرار گرفتن یک سرعنوان یکسان، در فهرستبرگههای متفاوت، ممکن است متفاوت باشد. یک سرعنوان ممکن است تنها سرعنوان تخصیص یافته به یک فهرستبرگه، یا با یک یا چند سرعنوان دیگر همراه باشد. در حالت دوم، بسته به رتبه سرعنوان در میان سرعنوانهای دیگر، آن سرعنوان به طور نظری، دارای وزن متفاوتی خواهد بود. امّا در تمامی این موارد، این سرعنوانها به گونهای مساوی در نظر گرفته میشوند؛ نکتهای که میتواند بر بازیابی اطّلاعات تاثیری منفی بگذارد. نوشتة حاضر تلاش میکند برای حلّ این مشکل در فهرستنویسی سنّتی، نرم افزارهای کتابخانهای، و مارک ایران، راه حلهایی پیشنهاد نماید.
خلاصه ماشینی:
"اما در تمامی این حالتها، سرعنوان «آمار»، در بالای برگة موضوعی خاص خود قرار میگیرد و هنگامی که فهرستبرگه های مربوط به حالتهای بالا در برگهدان موضوعی برگهآرایی میشوند، در عمل دارای وزنهایی یکسان به شمار میآیند؛ در حالی که عملا این گونه نیست زیرا در حالت اول، یعنی زمانی که تنها یک سرعنوان «آمار» به کتاب داده شده است، کل کتاب به آمار اختصاص دارد؛ در حالی که در حالتهای دوم، تنها بخشی از کتاب به آمار مربوط است.
نکته قابل بررسی این است که وقتی از مفهوم اهمیت موضوعی در بخشهای مختلف یک سرعنوان سخن به میان میآید، نمیتوان با قاطعیت اظهار نظر کرد که در سرعنوانی مانند «آموزش و پرورش ـ ایران ـ آمار» کدام یک از دو مفهوم ایران و آمار اهمیت بیشتری دارند، زیرا چنین ترکیبی به نظر میرسد بیشتر تابع دستورات کتاب سرعنوانهای موضوعی باشد تا منطقی دیگر.
در مارک ایران در بلوک ـ ـ 6 که بلوک تجزیه و تحلیل موضوعی نام دارد، هشت فیلد به شرح زیر برای سرعنوانهای موضوعی وجود دارد (مارک ایران، 1381، 205): 600 نام شخص به منزله موضوع 601 نام تنالگان به منزله موضوع 602 نام خاندان به منزله موضوع 604 پدیدآور و عنوان به منزلة موضوع 605 عنوان به منزله موضوع 606 موضوع (اسم عام یا عبارت اسمی عام) 607 نام جغرافیایی به منزله موضوع 610 اصطلاحهای موضوعی کنترل نشده همگی این فیلدها تکرار پذیرند و درون آنها نخستین فیلد فرعی یعنی $a به عنصر شناسهای اختصاص دارد که مثلا در فیلد 606 «حاوی اصطلاح، به همان شکلی است که سرعنوان موضوعی مورد استفاده تعیین کرده است»."