چکیده:
تاثیر فناوری اطلاعات بر کتابخانهها، به پدیداری شکل جدیدی از آنها با نام «کتابخانههای دیجیتالی» منجر شده است که از ارکان اصلی آموزش الکترونیکی بهشمار میروند. در حقیقت، نقش کتابخانهها در سایة آموزش الکترونیکی و مبتنی بر وب، در حال تغییر است و ارائة منابع دیجیتالی، در این محیط از وظایف اصلی آنهاست. یکی از انواع این منابع، پایاننامههای کارشناسی ارشد/ رسالههای دکتری هستند. اهمیت این مدارک و محدودیتهای شکل چاپی آنها در سالهای اخیر، به پیدایش شکل الکترونیکی آنها با عنوان پایاننامهها/ رسالههای الکترونیکی منجر شده است. با وجود این، توسعة فناوری اطلاعات در سطح تحصیلات تکمیلی، بدون وجود سیستمی مناسب برای مدیریت اطلاعات این مدارک ـ که امکان تولید، سازماندهی، ذخیره، بازیابی، و اشاعة اطلاعات آنها و اطلاعات مرتبط با آنها را به صورت الکترونیکی فراهم کند ـ با دشواری مواجه خواهد بود. از اینرو، در این مقاله با تبیین نقش و تعریف این پایاننامهها و رسالهها، گونة الکترونیکی آنها معرفی میشود؛ به وضعیت آنها در کشور، اشاره و در پایان، مدل مفهومی سیستم مدیریت اطلاعات آنها در ایران، ارائه میگردد.
خلاصه ماشینی:
"تبدیل روزافزون محیط اطلاعاتی به محیط الکترونیکی (Scammell 1997, 3) و گسترش چشمگیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزة اطلاعرسانی و کتابداری (Abdoulaye and Majid 2000; Bardley 1997, 16-17; Kaku 1998, 49-50; McMurdo 1997)، شکل جدیدی از کتابخانهها را با نام کتابخانههای دیجیتالی یا مجازی[2]مطرح کرده است که تمام مجموعة آنها به صورت الکترونیکی یا ماشینخوان است (Oppenheim 1997; Foster 2000).
اهمیت این مدارک و محدودیتهای شکل چاپی آنها در ارائه و دسترسی (Weisser and Walker 1997) در سالهای اخیر، به پیدایش شکل الکترونیکی آنها در سالهای اخیر با عنوان پایاننامهها/ رسالههای الکترونیکی[4] (پارسا[5])، ایجاد شبکة کتابخانه دیجیتالی «پارس»[6]، و همچنین پایگاههای اطلاعاتی «پارسا» منجر شده است که امکان ارائه، ذخیرهسازی، آرشیو، مدیریت، توزیع و دسترسی به پایاننامههای الکترونیک را فراهم میکنند (Park, Zou & McKnight 2007).
نبود چنین سیستمی، توسعة یادگیری الکترونیکی را در سطح تحصیلات تکمیلی، دشوار خواهد کرد؛ از این رو در بخش بعد، مدلی مفهومی برای سیستم مدیریت اطلاعات «پارسا» در ایران، ارائه میشود که یکی از زیرساختهای توسعة یادگیری الکترونیکی در تحصیلات تکمیلی است.
در سطح اول و کانون این مدل، پدیدآوری «پارسا» قرار دارد؛ در سطح دوم مدل، دانشگاه قرار دارد که تولید «پارسا» را تسهیل و در نهایت، آن را تأیید میکند؛ سطح سوم مدل، سطح ملی است که مدیریت «پارسا»ها را در سطح کشور انجام میدهد؛ در سطح چهارم نیز ارتباط شبکة ملی «پارسا» با شبکههای ملی دیگر کشورها و همچنین شبکة جهانی «پارسا» برقرار میشود؛ در این سیستم، علاوه بر این سطوح شش موجودیت اصلی، ایفای نقش میکنند که شامل سیاستگذار، مرکز ملی «پارسا»، دانشگاه، پدیدآورندگان «پارسا»، کاربران داخلی و کاربران خارجی هستند که هر یک، نقش مخصوص بهخود را ایفا میکنند."