چکیده:
ادواریهای علمی در تبادل و اشتراک یافتههای علمی در جامعة دانشگاهی از ابزارهای اصلی به شمار میآیند و در سالهای اخیر در وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری اهمیتی ویژه یافتهاند. از اینرو در این مقاله، پس از ارائة سابقه و نقش ادواریهای علمی در ایران، وضعیت آنها در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با نگرش سیستمی بررسی میشود. بر این اساس، ادواریها، با هفت موجودیت خارجی درگیر و خود دارای شش زیرسیستم اصلی منابع، قالب، محتوا، انتشار، داوری و ساختارند. در ادامه، رابطة این ادواریها با هر موجودیت خارجی و نیز وضعیت هر زیرسیستم، بررسی و وضعیت آنها تبیین میشوند. بررسی کاستیهای موجود پیرامون این ادواریها نشان میدهد جهتگیری اصلی این سیستم بر گسترش ارتباطهای علمی از این کانال، تسهیل ورود نشریههای جدید، و نیز تقویت جریان طبیعی برای رشد اینگونه ادواریها قرار ندارد و بدین ترتیب دچار ناکارآمدیهایی شده است که آن را از هدفهای اصلیاش دور نگه میدارد و موجب افت کارایی و اثربخشی این سیستم در کشور میشود. به همین دلیل نیز در پایان مقاله پیشنهادهایی برای برای بهبود وضعیت ادواریهای علمی ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
بررسی کاستیهای موجود پیرامون این ادواریها نشان میدهد جهتگیری اصلی این سیستم بر گسترش ارتباطهای علمی از این کانال، تسهیل ورود نشریههای جدید، و نیز تقویت جریان طبیعی برای رشد اینگونه ادواریها قرار ندارد و بدین ترتیب دچار ناکارآمدیهایی شده است که آن را از هدفهای اصلیاش دور نگه میدارد و موجب افت کارایی و اثربخشی این سیستم در کشور میشود.
با اضافه کردن حدود 7190 مقالهای هم که ایرانیان در سال 2007 در رشتههای علوم، علوم اجتماعی، و هنر در ادواریهای علمی خارجی به چاپ رساندهاند (Institution for Scientific Information)، این ظرفیت به 15710 مقاله افزایش مییابد.
هر چند از وضعیت داوری در تمامی ادواریهای علمی اطلاع دقیقی در دست نیست، اما بررسی پایگاه نشریههای الکترونیکی دانشگاه تهران[11] نشان میدهد که از 33 ادواری دارای اعتبار علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی این دانشگاه، 22 ادواری تاریخ دریافت، تصویب، و انتشار مقالههای خود را اعلام میکنند.
با فرض چاپ هفت مقاله در هر شماره، چنین نشریهای باید بتواند دستکم 49 مقالة دارای کیفیت لازم را برای نشریة خود جذب کند که همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد، با وجود ادواریهای علمی موجود که دارای اعتبار هستند، بسیار دشوار مینماید، زیرا پدیدآوران در شرایط برابر، بهطور طبیعی ترجیح میدهند مقالههای خود را به نشریههای دارای اعتبار ارائه کنند، هر چند زمان انتظار بیشتری را برای داوری و انتشار داشته باشند.
به این ترتیب، اگر 3650 دانشیار و استادی که در سال تحصیلی 85-1384 در وزارت عتف به کار اشتغال داشتهاند (مؤسسة پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی 1385ب) به عضویت هیئت تحریریة ادواریهای علمی ـ پژوهشی درآیند، در مجموع میتوان 2086 (= 7 ÷ 4 × 3650) ادواری داشت که حدود ظرفیتهای پیشگفته برای تولید مقاله و داوری است.