چکیده:
در فرایند سازماندهی مدارک موجود در کتابخانه، فهرستنویسی مواد و تهیة سیاههای از آنها همواره متداول و رایج بودهاست. کتابداران همواره درصدد یافتن راهی برای نظم دادن به مجموعهها بودهاند تا از این طریق، دسترسی مراجعان به مواد موجود را میسر سازند. این امر در مورد نسخههای خطی در قالب متن و یا الکترونیکی نیز صادق بوده و استفاده مؤثر کاربران از این مواد، از طریق توصیف دقیق و ترسیم روشن روابط کتابشناختی میان این مدارک، فراهم میگردد. در سالهای اخیر، ضمن استفادة فراگیر از فهرستهای رایانهای، با ارائه الگوهای نوینی جهت تنظیم پیشینههای کتابشناختی در فهرستها مواجه هستیم که میتواند برای فهرستنویسی نسخههای خطی نیز مورد استفاده قرار گیرد. از آن جمله میتوان به الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی اشاره نمود که در سال 1997 از سوی ایفلا مطرح گردید. به نظر میرسد این الگو دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که میتواند در فهرستنویسی مواد کتابخانهای موجود و طراحی نظامهای آینده، مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی که تاکنون به صورت موردی از این الگو در فهرستنویسی نسخههای خطی و قدیمی استفادهشده، شاهد نتایج جالب و امیدوار کنندهای بودهایم.در پژوهش حاضر، با استفاده از روش مروری و تحلیلی، سعی خواهد شد پس از معرفی کوتاه الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی و اشاره به مواردی که از این الگو در فهرستنویسی نسخههای خطی و قدیمی استفاده شده، به مهمترین خصوصیات و ویژگیهای این الگو اشاره شود. همچنین، با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی در مورد فهرستنویسی مدارک خطی با استفاده از الگوی ملزومات کارکردی در کشور انجام نشدهاست، پژوهش حاضر میتواند راه را برای انجام پژوهشهای مشابه، هموار نماید.
خلاصه ماشینی:
"از مهمترین مزایای فهرستنویسی سلسله مراتبی که در الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی پیشنهاد میشود، گردآوری و در نتیجه بازیابی و نمایش آثار وابسته به یک اثر اصلی، در زیر آن اثر است؛ به این ترتیب که آثار وابسته به یک اثر در قالب تجلیها، نمودها و نسخههای گوناگون دستهبندی، گردآوری و بازیابی شده و در نتیجه، نتایج جستجو به صورتی کاملا دستهبندی شده، معنادار و سازمان یافته در اختیار کاربر قرار داده میشود (عرفانمنش، 1386).
در این حالت، کاربر اگر جستجوی خود را از طریق مدرک موجود انجام دهد، این مدرک در کنار سایر مدارک مشابه و در سطحی که قرار دارد ـ تجلی، نمود یا نسخه ـ همگی در زیر اثر مادر و در قالب یک ابر پیشینه بازیابی میشوند و کاربر قادر خواهد بود علاوه بر پیشینة کتابشناختی مدرک مورد نظر، به پیشینههای کتابشناختی مدارک وابسته، همچنین اثر اصلی نیز دسترسی داشته و قادر به مشاهده روابط ترسیم شده میان مدارک مختلف باشد.
در این حالت، اگر کاربر جستجوی خود را از طریق اثر اولیه انجام دهد، تمام آثار وابسته به آن در قالب تجلیها، نمودها و نسخههای مختلف در زیر آن به نمایش در آمده و کاربر قادر خواهد بود اطلاعات کتابشناختی همچنین روابط کتابشناختی میان مدارک مشابه را به نحو بهتری مشاهده و درک نماید (عرفانمنش، 1386).
"The Origin of the IFLA Study on Functional Requirements for Bibliographic Records ".
"FRBR: Functional Requirements for Bibliographic Records: Application of the Entity-Relationship Model to Humphry Clinker".
"The FRBR Model(Functional Requirements for Bibliographic Records)"."