چکیده:
خاتمیت یکی از مؤلفه های اساسی دین اسلام است که به موجب آن، پیامبر اسلام(ص) آخرین پیامبر آسمانی و دین اسلام آخرین دین آسمانی است. اصل خاتمیت در بین مسلمانان از بدیهیات اسلام به شمار می رود. یکی از عوامل مؤثر در ختم نبوت، بلوغ فکری و اجتماعی بشر است که در این میان دیدگاه های متفکرانی همچون علامه اقبال و استاد مطهری و تبیین دکتر شریعتی و دکتر سروش قابل توجه است. در نوشته حاضر علاوه بر آن که به تبیین مبانی و محورهای هر نظریه و نقدهای وارد بر آن ها پرداخته می شود، اشاره مختصری نیز به جایگاه باور به امامت در هر نظریه وسازگاری یا عدم سازگاری آن با آراء صاحب نظران یاد شده در خصوص خاتمیت خواهد شد. در پایان بر این نکته تاکید می گردد که ملاک و مبنای خاتمیت هر چه که باشد به معنای بی نیازی کامل از رهبر و پیشوای آسمانی نیست. به تعبیر دیگر، خاتمیت در واقعیت امر به معنای ختم پیامبری و وحی جدید است نه به معنای ختم هر نوع رهبری و زعامت آسمانی، بنابراین بشر به هر درجه ای از بلوغ فکری و عقلی نایل شود هم چنان نیازمند به ولایت و زعامت از ناحیه معصوم(ع) است.
خلاصه ماشینی:
اساسا ملاک و مناط خاتمیت چیست ؟ چراپیامبری پایان یافته و بعـد از پیامبر خاتم ، بشر به دیانت و شریعت جدیدی دعوت نخواهد شد؟آیاانقطـاع وحـی و پایان پیامبری ملازم با انقطاع هر نوع رهبری آسمانی است ؟ با توجه به اینکـه برخـی از متفکران اسلامی چون اقبال ، شریعتی ،و مطهری هریک به نوعی بلوغ فکری بشـر را از جمله علل و عوامل موثر در خاتمیت برشمرده انداین سؤال مطرح اسـت کـه آیـ ابلـوغ فکری وعقلی به معنای استقلال وبی نیـازی از هـر گونـه ولایـ ت و زعـامتی از ناحیـ ه پیشوایان معصوم (ع )است ؟ به عبارت دیگرآیامی توان گفت که با ختم نبوت ، بشر بـه درجه ای از بلوغ فکری می رسد که بدون استمداد ازهیچ مرجعی فرا تر از علـم و عقـل خود می تواند کتاب آسمانی را حفظ کنـدو احکـام و معـارف موردنیـازرا از کتـاب و سنت استنباط کند؟ بنابراین کار عمده ای که در مورد خاتمیت بایدانجام داد، تبیین مناط و علت خاتمیت و بررسی لوازم و نتایج آن است .
با ظهور اسلام رسالت به حد کمال می رسد و خود رسـالت و نبوت با اعلام برتری عقل و دعوت بشر به تعقل و تفکر، ضرورت پایان یافتن خـود را اعلام می کند چرا که زندگی نمی توانسته پیوسته در دوران کودکی خود که تحت تعلـیم بوده باقی بماند و اسلام بااین کار اعلام کرد کـه بشـر از دورۀ کـودکی بـه دوره بلـوغ رسیده است .