چکیده:
«را» یکی از حروف اضافه یا وابسته سازهای پرکاربرد زبان فارسی است که در کتابهای دستور زبان فارسی اقسام و معانی گوناگونی را برای آن برشمرده اند. یکی از موارد کاربرد این حرف که دستوریان کمتر به آن پرداخته اند، در جمله های مرکب است. این قسم «را» مختص جمله های مرکبی است که در آنها جمله واره پیرو در درون جمله واره پایه و پس از «را» قرار گرفته است؛ اما فعل جمله واره پایه لازم و یا بی نیاز از «را» است؛ مانند «آن را که کمند سعادت کشان می برد چه کند که نرود». در برخی از کتابهای دستور زبان فارسی، همچون دستور زبان فارسی خانلری و دستور نامه مشکور این نوع کاربرد حرف «را» منحصر به نوشته های معاصران و غلط پنداشته شده است؛ حال آن که در متون نظم و نثر قدیم؛ از جمله در گلستان سعدی یافت می شود. در این مقاله به معرفی این قسم از «را» و نقد و بررسی آراء مخالف و موافق در باب آن پرداخته شده، با استناد به شواهدی چند از نظم و نثر فارسی، شیوه به کارگیری آن در جمله های مرکبی که در آنها جمله واره پیرو در درون جمله واره پایه جای گرفته نموده شده است.
خلاصه ماشینی:
"نگارنده،نظر خیامپور را میپذیرد و با احترام به نظر این بزرگان،اضافه میکند:درست است که عبارت پس از«را»در چنین جملههایی قابل تأویل به صفت است؛اما چنانکه در مثال(2)و(3)نموده آمد،گاهی کلمۀ پیش از«را»مفعول جملهوارۀ پیرو نیست و«را»نیز نشانه مفعولی نیست؛بلکه«را»در جملهوارۀ پیرو اثر دیگری دارد؛همانگونه کهدر جملههای ساده در اقسام و معانی گوناگون ظاهر میگردد.
در بخش بعدی این مقاله با ذکر شواهدی از متون کهن فارسی نشان داده خواهد شد که این کاربردبه جملههای دارای فعل یا افعال متعدی منحصر نمیگردد،همانطور که حرف«را»تنها،نشان مفعول صریح نیست ودر اقسام و معانی دیگر نیز ظاهر میگردد.
و گاهی،هم در پایه و هم در پیرو اثرگذار است: (12)آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است؟(سعدی،1374:70) در این عبارت«را»برای پیرو به معنی ضمیر شخص«ش»و برای پایه علامت تبدیل فعل است؛یعنی آن کهحسابش پاک است از محاسبه چه باک دارد؟ نتیجه چنانکه نموده آمد«را»یکی از حروف پرکاربرد زبان فارسی است که اقسام گوناگون دارد.
پژوهش در باب موضوعات زیر مکمل این مقاله تواند بود: 1-سابقه این قسم کاربرد حرف«را»به چه زمانی بازمیگردد؟ 2-کدام یک ازالگوهایی که در این مقاله یافته شده است کاربرد بیشتری در متنون ادب فارسی داشته است؟ 3-کدام یک از اقسام«را»که در کتابهای دستور زبان فارسی ذکر گردیده و به برخی از آنها در این مقاله اشارهشد،در چنین جملههایی به کاررفته است و آیا میتوان برای همۀ اقسام«را»در اینگونه جملهها شواهدی ازنظم و نثر قدیم یافت؟&%00221NOFG002G% پینوشتها (1)-اقسام«را»در برخی از منابع مذکور در جدول(1)با شماره ذکر نگردیده است و بیان تعداد اقسام و شمارهگذاری وگاه تخلیص آن از نگارنده است."