چکیده:
بوزرجمهر از جمله شخصیتهایی است که در شاهنامه از جایگاه ممتاز و نیکویی برخوردار است. او حکیم خردمند و فرزانه ای است که سخنان منقولش در شاهنامه در راستای اخلاق، خرد، هدایت، رشد، راستی و نیکوییهاست. همچنین آیین اسلام آیینی است که همه دستورها و قوانین اصیل و حقیقی آن در راستای کمال انسانی و هم سو با دلالتهای خرد و عقلانیت است. با بررسی سخنان بوزرجمهر در شاهنامه و مقایسه آنها با آیات قرآن و احادیث امامان معصوم ـ ع ـ که دو سرچشمه اصیل آیین اسلام به شمار می آیند، مشخص می شود میان بسیاری از سخنان بوزرجمهر و آیات و احادیث، شباهتها و هم سوییهای نزدیکی وجود دارد. بر این اساس دو سؤال اساسی در این مقاله مطرح است: الف ) چه نوع تقسیم-بندیهایی از شباهتهای سخنان بوزرجمهر در شاهنامه و قرآن و احادیث می توان ارائه داد؟ ب ) علل این شباهتها چیست؟ روش تحقیق در این مقاله روش علی ـ مقایسه ای است. با این توضیح که نخست با مقایسه سخنان بوزرجمهر با آیات و احادیث به توصیف و طبقه-بندی انواع شباهتها و مشترکات گوناگون آن پرداخته می شود، سپس با در نظر گرفتن دلایل عقلی و نقلی علل این شباهتها بررسی و ریشه یابی می گردد.
خلاصه ماشینی:
"بـا بررسـی سـخنان بـوزرجمهر در شـاهنامه و مقایسة آنها با آیات قرآن و احادیث امامان معصوم ـ ع ـ که دو سرچشمة اصیل آیین اسـلام بـه شـمار می آیند، مشخص می شود میان بسیاری از سخنان بوزرجمهر و آیـات و احادیـث اسـلامی ، شـباهتها و هم سوییهای نزدیکی وجود دارد.
ـ دگر گفت مرد توانگـر به چیست / به گیتی پر از رنج و درویش کیست چنین گفت آن کس که هستش بسند / به بخش خداوند چرخ بلند (شاهنامه ، ج٧، ص١٩١، ب١٢٣٤-١٢٣٥) ـ توانگر شد آن کس که خشنود گشت / بد و آز و تیمـار او ســود گشـت (همان: ١٨٠، ب ١١٠٩) و لا کنز أغنی من القناعة و لا مال أذهب للفاقة من الرضی بالقوت (حکمـت ٣٧١)؛ اقنع بما قسم الله لـک و لاتنظر الی ما عند غیرک و لا تتمن ما لست نائله : فانه من قنع شـبع و مـن لـم یقنـع لـم یـشبع و خـذ حظک من آخرتک (امام صادق -ع-)، (ریشهری، ١٣٨٧: ٤٨٠)(١٦).
اسلامی شدن بخشی از اندیشه ها و شخصیت بوزرجمهر به ویژه بخشهایی که میان متون پهلوی و پس از اسلام تفاوت دارد و یـا نقـل قولهـایی کـه ترجمـة لفظ به لفظ آیات و احادیث است و یا این که شخصیت او در متنی چـون تـاریخ بیهقـی مـسلمان بـه آیین پیامبر دانسته شده که جان در این راه نیز فدا می کند (بیهقی ، ١٣٧٦ :٥١٠- ٥١٤)."