چکیده:
در بررسیهای انجامشده، واحد بن مایه ای سرکشی و تباهی طرحی داستانی را تشکیل می دهد که با پوشش بر یازده داستان شاهنامه، میزان 18/3% از داستان های شاهنامه فردوسی را به خود اختصاص داده است و از این جهت، دهمین پی رفت بزرگ شاهنامه به شمار می آید. این ساخت داستانی شامل آرامش آغازین، سرکشی پادشاه ، به زوال افتادن او و آرامش پایانی است. مضمون داستانی سرکشی و تباهی با پیشینه ای بسیار کهن، ریشه در اسطوره گناه آغازین داشته، نوعی آیین پادشاهی مقتدرانه در شاهنامه را نیز به نمایش می گذارد. آشکارترین جلوه تاریخی این نوع پادشاهی، در دوره ساسانی دیده می شود که از فراوانی حضور داستان های متاثر از این ساخت در عصر ساسانی شاهنامه، به خوبی دریافت می گردد. به هر تقدیر، کهنگی و گستردگی مضمون اساطیری این ساخت داستانی، از اسطوره گناه آغازین، کهن الگویی ساخته که داستان های فراوانی را در ادبیات ملل جهان تحت تاثیر خود قرار داده است.
In a structural analysis، the “Rebellion & Decline” theme creates a narrative structure in which eleven stories of Shāhnāmeh – equal to 3.18 per cent of the whole Epic – are included، which makes it the tenth largest sequence of the Shāhnāmeh.
This narrative structure (sequence) consists of initial tranquillity، the king’s rebellion، his decline، and ultimate tranquillity. The epical theme of rebellion and decline is deeply rooted in the myth of the “original sin،” and displays a type of a powerful king. The most apparent historical manifestation of such a reign can be observed in the Sassanid period، which is perceptible from abundance of stories influenced from such a structure in the part of Ferdowsi’s Shāhnāmeh dealing with the Sassanid era.
Considering the spread and antiquity of the myth of “original sin،” as an effective myth in this sequence، we can consider this myth as an archetype، which appears in many stories of world nations’ literatures.
خلاصه ماشینی:
"بررسی بن مایة داستانی «سرکشی و تباهی » در شاهنامة فردوسی 1 دکتر اسدالله جعفری چکیده در بررسی های انجامشده، واحد بن مایه ای سرکشی و تباهی طرحی داستانی را تشکیل می دهـد که با پوشش بر یازده داستان شاهنامه ، میزان ٣/١٨% از داستانهای شـاهنامة فردوسـی را بـه خـود اختصاص داده است و از این جهت ، دهمین پی رفت بزرگ شاهنامه به شمار می آید.
این پی رفت را باید در واقع واقعه ای ضمنی ١ دانست که در میان برخی داستانهـای متـأثر از واحـد بن مایه ای جدال خیر و شر دیده می شود و از این جهت در دورة آمیختگی و اختلاط نیروهـای نیـک و بد واقع شده است (سرکاراتی ، ١٣٥٧: ١١٣-١١٦) اختلاطی که در دورة دوم عمر جهان ـ آنگونـه کـه از پایان پی رفت حاضر برمی آید-با پیروزی اولیة عامل شرارت و هجـوم همـراه اسـت .
بـدین ترتیـب ، دو بخـش نخـست شـاهنامه (بخـش اسـاطیری و بخـش حماسی _پهلوانی ) تا پادشاهی دارا کمتر از این پی رفت تأثیر پذیرفته است و جز دو داسـتان جمـشید و زوال او و ضحاک و تباهی او که می تواند تحت تأثیر قصه های حماسی بخش سوم قرار گرفتـه باشـد، باقی داستانهای متأثر از این پی رفت ، در بخش تاریخی ، یعنی از زمان دارا ( جلد ششم ) بـه بعـد قـرار گرفته اند."