چکیده:
منطق ژئوپلیتیک مرز حکم می کند که حفاظت، حراست و پاسداری از مرزهای کشور به عنوان یک ارزش اساسی در راستای اعمال حق حاکمیت ملی، استقلال سیاسی و تمامیت ارضی در کانون سیاستگذاری و سیاست راهبردی قرار گیرد. این امر راهبردی بدون داشتن مدیریت مرزها و وجود مرزهای امن که آحاد جامعه و کشور بویژه مرزنشینان در آن احساس آرامش کرده، ممکن نخواهد بود. وجود کانون های ناامن ساز و ضد امنیتی در درازای مرزهای ایران با همسایگانش، نگرانی هایی برای مرزنشینان، دولت مرکزی و دست اندرکاران امور مرزی فراهم کرده است. در همین زمینه، تدابیر، تمهیدات، طرح ها و برنامه های بسیاری در سنوات گذشته در مرزهای شرقی به انجام رسیده که این مقاله در پی بررسی اثربخشی این برنامه ها بر امنیت مرزی می باشد. روش تحقیق ، از نوع تحلیلی- توصیفی بوده است و اطلاعات به روش میدانی و با استفاده از پرسشنامه ای که بین جامعه نمونه به حجم 200 نفرگردآوری شده و توزیع و با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پاسگاه های مرزی، بازارچه های مرزی و راه های مرزی به ترتیب اولویت یک تا سه، جزو موثرترین و اثربخش ترین متغیرها بر روی طرح مدیریت و کنترل مرزهای شرقی کشور می باشند. همچنین، جامعه نمونه بر اثربخش بودن دیپلماسی، ایجاد موانع فیزیکی، استقرار و توسعه هنگ های مرزی و استفاده از تجهیزات فنی و الکترونیکی تاکید دارد.
خلاصه ماشینی:
"پیچیدگی و سازمانیافته شدن جرم مواد مخدر و قاچاق بینالمللی آن،امنیت و حاکمیت کشورها را تهدید مینماید که در ذیل به برخی از شقوق این تهدیدها پرداخته میشود: 1-کشت وسیع و تولید انبوه مواد مخدر در افغانستان؛2-گستردگی مرزی با پاکستان و افغانستان و سایر همسایگان؛3-هزینه بر بودن مبارزه،بویژه در انسداد،استحکام و کنترل مرزها؛4-قاچاقچیان بینالمللی،منطقهای و بعضی افراد بومی؛5-بازار پررونق مواد مخدر در کشورهای اروپایی،آمریکایی و آفریقایی؛6-مجاورت با مراکز تجاری منطقهای از جمله دبی و بحرین و مساله پولشویی؛7-وجود مشترکات قومی،فرهنگی و خویشاوندی در مرزهای شرقی کشور؛8-سودآور بودن تجارت قاچاق مواد مخدر؛9-سرریز شدن مواد مخدر به داخل کشور و افزایش عرضه و تقاضای سوء مصرف مواد؛10-هزینههای فردی و اجتماعی مبارزه با ترانزیت؛11-اجتنابناپذیر بودن انتقال مواد مخدر تولید شده در افغانستان به سایر مناطق جهان )33:7002,resaoM rarbA(.
در بهوجود آمدن این شرایط عوامل مختلفی مؤثر بوده است که دراین قسمت به بخشهایی از آن اشاره میگردد: 1-وجود مزارع وسیع کشت خشخاش در دو کشور شرقی بویژه افغانستان و همچنین لابراتورهای تهیه و تبدیل تریاک به هروئین و مرفین؛ 2-نزدیکی کشورمان به قاره اروپا به عنوان بازار عمده مواد مخدر جهان که قاچاقچیان را به انتخاب مسیر جمهوری اسلامی ایران ترغیب مینماید؛ 3-وسعت مرزهای شرقی کشورمان(1925کیلومتر)که کنترل آن را برای نیروهای مرزی با مشکل مواجه نموده است؛ 4-وجود کویر پهناور و وسیع که از مرزهای شرقی کشور آغاز و تا مرز کشور امتداد مییابد و امکان جابجایی را برای قاچاقچیان آسان و تعقیب و گریز را برای مأمورین دشوار ساخته است؛ 5-طبیعت سخت و شرایط جغرافیایی نامساعد که بهدلیل عدم امکان فعالیتهای مؤثر کشاورزی و دامداری،افراد مرزنشین را به سمت اینگونه فعالیتها و لاجرم همکاری با قاچاقچیان وادار نموده است؛ 6-عدم رغبت کشورهای همجوار به امر کنترل و مراقبت از مرزهای همجوار با کشورمان بهدلیل عدم انگیزههای لازم و ضعف دولت مرکزی؛ 7-ارتباطات قومی و قبیلهای اهالی مرزنشین در دوطرف مرز )611:7002,inahgraZ(."