چکیده:
ایجاد و گسترش فتنه و آشوب از سوی دشمنان، در همه جوامع، بهویژه جوامع اسلامی، همواره از مهمترین بحرانهای اجتماعی بوده است که در صورت عدم شناسایی و برخورد درست با آنها، ممکن است به شکست و نابودی یک نظام بینجامد و پیامدهای بسیاری را برای آن ملت به همراه داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی ریشهها و علل ایجاد فتنهها در حکومت اسلامی و ارائه راهکارهای نجات از آنهاست که با روش گردآوری، دستهبندی و تحلیل بیانات گهربار امیرالمؤمنین علیهالسلام در این زمینه در نهجالبلاغه (روش تحلیل گفتمان) و بر اساس فهرستبندی و تقسیمات استاد دشتی در ترجمه نهجالبلاغه صورت گرفته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که از دیدگاه امیرالمؤمنین علیهالسلام، مهمترین ویژگی موجود در فتنهها ایجاد و رواج شبهه از سوی دشمنان، مخلوط شدن حق با باطل و عدم تشخیص صحیح آنهاست؛ و اطاعت محض از رهبری، و پرهیز از هرگونه تفرقه و پراکندگی، اساسیترین راهکارهایی است که سبب نجات خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"(همان، خ 93، ص 123) پیشوای مؤمنان در سخنانی دیگر، نخستین و مهمترین زمینه ایجاد فتنهها را ایجاد و پراکنده شدن شبهات در جامعه دانسته است که سبب آمیخته شدن حق با باطل و پوشیده ماندن حقیقت میگردد و در اینباره فرموده است: شبهه را برای این شبهه نامیدند که به حق شباهت دارد؛ اما نور هدایتکننده دوستان خدا در شبهات، یقین است و راهنمای آنان، مسیر هدایت الهی است؛ اما دشمنان خدا، دعوتکنندهشان در شبهات، گمراهی است، و راهنمای آنان کوری است.
(همان، خ 5، ص 33) آنگاه حضرت ضمن خطبهای طولانی، با بررسی عمیق احوال امتهای گذشته، دلسوزانه کلام خویش را روشنیبخش راه ملتهای آینده میسازد و با تکیه بر اصل شباهت بین حالات و رفتار اقوام و جوامع انسانی در ادوار و زمانهای مختلف، آنان را به عبرتآموزی از احوال گذشتگان فرامیخواند؛ وحدت و همدلی را مهمترین عامل عزت و سروری، و پس از آن، استقامت و بردباری در برابر ناملایمات را سبب کرامت و بزرگی ملتهای پیروز دانسته است و در مقابل، صفاتی چون کینهتوزی، بخل و حسد را زمینهساز ایجاد تفرقه و عامل بر هم خوردن وحدت اجتماعی در ملل شکستخورده، و به دنبال آن، پراکندگی و پیوستن به احزاب و گروهها را سبب از دست رفتن کرامت و بزرگواری در آنان میشمرد و در نهایت، ترک امر به معروف و نهی از منکر را در میان چنین امتهایی سبب دوری آنان از رحمت خدا و فرود آمدن عذاب الهی بر آنان میداند و میفرماید: از کیفرهایی که بر اثر کردار ناپسند بر امتهای پیشین فرود آمد، خود را حفظ کنید و حالات گذشتگان را در خوبیها و سختیها به یاد آورید و بترسید که همانند آنها باشید!"