چکیده:
کشورهای ساحلی خزر، شامل ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان، با بیش
از 245 میلیون نفر جمعیت و برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز و موقعیت
ژئوپلیتیکی ممتاز، کانون توجه بینالمللی و محل رقابت قدرتهای منطقهای و جهانی
شده و این موقعیت ویژه، قابلیتهای مناسبی را در سطح بینالمللی، در زمینههای
اقتصادی و ژئواکونومیک پدید آورده است.وجود راههای آبی مناسب نیز ارتباط آسیای
میانه و قفقاز، افغانستان، پاکستان و ایران را با کشورهای حوزه دریای سیاه و
مدیترانه و در نهایت اروپا آسانتر ساخته و مجموعه این عوامل جغرافیایی و اقتصادی،
زمینههای مناسبی برای سرمایهگذاری فراهم کرده است؛اما بهرغم این قابلیتها،
واگرایی سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه، نامشخص بودن رژیم حقوقی دریای خزر و اختلاف
در آن و کشمکش بر سر میدانهای نفتی سبب ایجاد بحرانهای شدید زیستمحیطی و شکلگیری
زمینههای بروز بحرانهای سیاسی و نظامی شده است که این تهدیدات اساسی آینده منطقه
را به خطر میاندازد و محیطزیست شکننده دریای خزر را با چالش اساسی روبرو
میکند.ادامهیافتن این روند سبب بیثباتی سیاسی و اقتصادی منطقه میشود و فرصتهای
سرمایهگذاری متقابل و بینالمللی را از بین خواهد برد.رویارویی کشورهای منطقه با
چالشهایی در مسائل داخلی و منطقهای، بر شدت مسئله میافزاید و عدم هوشیاری آنان
به منافع بلندمدت منطقه آسیب جدی وارد میسازد.این مقاله با بیان برخی ویژگیهای
کشورهای منطقه، به بررسی مهمترین فرصتها و تهدیدهای سرمایهگذاری متقابل در حوزه
دریای خزر میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"وجود راههای آبی مناسب نیز ارتباط آسیای میانه و قفقاز، افغانستان، پاکستان و ایران را با کشورهای حوزه دریای سیاه و مدیترانه و در نهایت اروپا آسانتر ساخته و مجموعه این عوامل جغرافیایی و اقتصادی، زمینههای مناسبی برای سرمایهگذاری فراهم کرده است؛اما بهرغم این قابلیتها، واگرایی سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه، نامشخص بودن رژیم حقوقی دریای خزر و اختلاف در آن و کشمکش بر سر میدانهای نفتی سبب ایجاد بحرانهای شدید زیستمحیطی و شکلگیری زمینههای بروز بحرانهای سیاسی و نظامی شده است که این تهدیدات اساسی آینده منطقه را به خطر میاندازد و محیطزیست شکننده دریای خزر را با چالش اساسی روبرو میکند.
قابلیتهای بالای گردشگری در سواحل جنوبی دریای خزر، صحرای قرهقوم در ترکمنستان، امکان دسترسی به مناطق شمالی روسیه از راه رودها و کانالها، بازار مصرف 250 میلیون نفری کشورهای حوزه خزر و بازار 500 میلیون نفری منطقهای، زمینههای مناسب برای گسترش فعالیتهای بندری، تنوع فعالیتهای اقتصادی، سابقه طولانی و تاریخی ارتباطات و مراودات و بسیاری امکانات دیگر زمینههای مناسبی برای تشکیل بازار مشترک منطقهای پدیدآورده است؛ ازاینرو، بهرهگیری از این قابلیتها در شکوفایی اقتصادی منطقه بسیار بااهمیت است.
3-تهدیدهای زیستمحیطی: رقابت برخی از کشورهای ساحلی در توسعه میدانهای نفتی و بهرهبرداری از ذخایر فسیلی، صید خارج از ظرفیت منابع آبزی، تخلیه فاضلابهای انسانی و هرز آبهای کشاورزی در خزر، پیامدهای بالا آمدن آب دریای خزر و نامعلوم ماندن وضع جدید رژیم حقوقی دریای خزر پس از فروپاشی شوروی سابق، مهمترین چالشهای زیستمحیطی است که وضع بحرانسازی برای این دریا پدید آورده است."