خلاصه ماشینی:
"12مدرس در مجلس چهارم از این وضعابراز ناراحتی کرده و عنوان میکند که بنده میگویم،اینانتخابات را که ما در این دورهها دیدهایم،میتوانیم بگوئیم کهقصبات از هر ده هزار نفر،هزار نفر نمیداند پارلمانچیست؟وکیل چیست؟!13ملک الشعراء بهار از دیگرنمایندگان مجلس شواری ملی نیز با انتقاد از قانون انتخاباتوضع را اینگونه به تصویر کشیده است؛ قانون مخفی و مستقیم و یک درجه که هنوز هممبتلای آن میباشیم از بدترین قوانین و مضرترینآنهاست و میتوان گفت[که]این قانون از روی تقلیدصرف و بدون یک ذره فکر و اندیشه از طرف حزبدموکرات،داخل مرام آنها شده و در دوره دوم پیشنهادو پذیرفته گریده بود.
این قانون بود که در انتخاباتدوره سوم تا دوره کنونی،چهاردهم قانونگذاری،امتیاز فضلی را در مورد انتخابکننده و انتخابشونده از میان برد و اختیار انتخاب را در همه جا،چهدر مرکز و چه در ولایات از دست آزادیخواهان واحزاب اهل فضل گرفته،به دست ملاکان و دلالانروستایی و عوام بیفضیلت سپرد که در مقابل پول یازور یا توصیه ارباب نفوذ،زودتر از صاحبان سواد واز جنبش مشروطیت تا آغاز فرمانرواییرضا شاه،شرایطی بر نظام سیاسی ایران چیرهشد که میتوان آنرا دوره حاکمیت دوگانه یادوآلیسم حقوقی-سیاسی نامگذاری کرد؛دورهای که پارهای از نمادهای دموکراتیکهمچون قانون اساسی،نهاد پارلمان،احزابو مطبوعات از مبانی مشروعیت بخش تازهنظام سیاسی به شمار میآیند.
58 کسروی نیز در انتقاد از احزاب دوران مشروطیتمینویسد:«ماجراجویانی چون دستشان به چیز دیگرینمیرسید،چند تن گردهم آمده حزب میساختند و کاربه جایی رسید که همگی نفرت پیدا کردند و یکی ازچیزهایی که زمینه را برای دیکتاتوری شاه پیشین[رضا شاه]آماده گردانید،این موضوع بود«59وی همچنینبه نقش ابزاری و نردبان گونه احزاب دوره مشروطه اشارهکرده بدینسان که با رواج حزبسازی،هرکس با اشنایانچند جملهای را بهم بافته و آنرا مرامنامه مینامیدند و از اینرهگذر به مقامات سیاسی همچون نمایندگی مجلس،ریاست ادارات و حتی نخستوزیری دست یافتند."