چکیده:
مفهوم و پدیده رانت عموما به عنوان یک موضوع اقتصادی، مورد توجه اقتصاددانان قرار دارد و حداکثر در ادبیات مربوط به اقتصاد سیاسی است که به بررسی تاثیر آن بر رابطه متقابل دولت و جامعه و اثرات مخرب آن بر اقتصاد داخلی و استقلال دولت از جامعه پرداخته می شود. اما هدف اصلی مقاله حاضر، ارائه تعریفی از مفهوم ترکیبی «رانت سیاسی» و بررسی تاثیرات آن بر آرمان های انقلاب اسلامی است. در واقع مساله اساسی این است که «انقلاب اسلامی از طریق اتخاذ چه ساز و کارهایی قادر خواهد بود تاثیرات مخرب «رانت سیاسی» در عرصه سیاست کشور را کمرنگ ساخته و به تحقق آرمان های اصیل خود کمک نماید؟» نگارنده با پذیرش این مفروضات که اولا پدیده «رانت سیاسی» در کنار سایر عوامل، یکی از پارامترهای اصلی ناکامی نهضت های اصلاح طلبانه یکصد ساله گذشته ایران همچون «نهضت مشروطیت» و «نهضت ملی شدن نفت» بوده است و ثانیا در صورت عدم چاره اندیشی در باره آن، این پدیده می تواند یکی از عوامل موثر در ناکامی انقلاب اسلامی در دستیابی به آرمان هایش محسوب شود، معتقد به این فرضیه است که « در صورت پیش بینی یک رشته تمهیدات ضروری درازمدت و کوتاه مدت در عرصه های نظام ارزشی حاکم، فرهنگ سیاسی و ساختارهای سیاسی- حقوقی کشور، می توان تا حدودی پدیده شوم «رانت سیاسی» را از عرصه سیاسی کشور زدوده، یا کم اثر ساخته و از این طریق، به تحقق آرمان های انقلاب اسلامی یاری رساند.» روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی - تبیینی و از طریق بررسی روندها بوده و با تکیه بر مواضع اعلامی رهبر و بنیان گذار انقلاب اسلامی و همچنین عملکرد سی ساله جمهوری اسلامی، کوشش می شود تا ضمن بررسی وجود یا فقدان پدیده ای به نام رانت سیاسی در جامعه ایران، به ارائه راه کارهایی برای مقابله با آن پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
در واقع مسأله اساسی این است که«از چه طریق میتوان با جلوگیری از شیوع پدیده مخرب«رانت سیاسی»در عرصه سیاسی کشور،به توسعه و تعمیق ارزشهای موردنظر انقلاب اسلامی در جامعه ایران دست یافت؟»به دنبال آن،سؤالاتی از این دست مطرح است:1)اصولا مفهوم«رانت سیاسی»به چه معنا است؟2)عوامل مؤثر بر شکلگیری رانت سیاسی در نظامهای سیاسی کدامند؟3)عواقب و پیامدهای زیانبار رانت سیاسی در جوامع چه ستند؟4)آرمانهای انقلاب اسلامی ایران با موضوع رانت سیاسی چه تعارضاتی دارد؟و 5)سازوکارهای نظری و عملی برای از میان برداشتن پدیدۀ شوم«رانت سیاسی»از عرصه سیاست و اجتماع در ایران چه میتواند باشد؟که در این مقاله کوشش میشود،هرچند به اجمال،به آنها پاسخ داده شود.
» گرچه به نظر میرسد روش مناسب برای انجام این تحقیق،بهرهگیری از تکنیک های متناسب با تحقیقات میدانی،آماری و یا پیمایشی باشد،اما از آنجا که درباره این موضوع تاکنون کاری صورت نگرفته و مقاله حاضر رسالت اصلی خویش را صرفا در حد طرح مساله و یادآوری اهمیت موضوع نزد نخبگان و سیاستگذاران کشور می داند،روشی که که در این مقاله از آن بهره گرفته شده است،روش علمی تحلیلی-تبیینی از طریق بررسی روندها است که با تکیه بر مواضع اعلامی رهبر و بنیانگذار انقلاب اسلامی و همچنین عملکرد سیساله جمهوری اسلامی،کوشش میشود تا ضمن بررسی وجود یا فقدان پدیدهای به نام رانت سیاسی در حکومت و جامعه ایران،به ارائه راهکارهایی برای مقابله با آن پرداخته شود.