چکیده:
چیستی و حقیقت انسان و شناخت انسان آرمانی و کمال وی از مسائلی است که همواره ذهن بشر را به خود معطوف داشته است. مکاتب مختلفدر تعریف انسان و تبیین مفهوم انسانیت، اختلاف نظر دارند و هرگروه با توجه به نوع نگرش خاص خود برداشت و تحلیل ویژه ای از آدمی دارند. مقاله حاضر به تبیین انسان آرمانی و چگونگی کمال وی در عرفان شرقی و هندویی و مقایسه ی آن با انسان شناسی عرفان اسلامی در متون عرفانی و اسلامی به روش کتابخانه ای و توصیف و تحلیل داده های مطالعاتی می پردازد. منظومه ی عرفانی- هندویی «بهگودگیتا» یا سرود ایزدی از زیباترین آثار معنوی هندوان به زبان سانسکریت است. چگونگی آفرینش انسان، ارتباط او با خداوند، مراتب انسان، انسان کامل و راه های نیل به کمال، رابطه جان و تن و اصل تناسخ در منظومه ی هنددویی بهگودگیتا از موضوعات مورد بحث و قابل تطبیق با اندیشه ی عارفان مسلمان در آثار منظوم و منثور است. شایان ذکر است که در مواردی نیز تعالیم وعناصر مغایر با بینش عارفان مسلمان در گیتا به چشم می خورد.
خلاصه ماشینی:
"64-66) این منظومه سیر در مراحل را به صورت زیر تبیین می کند: 1)مهارنفس 2) رهایی دل از حب و بغض 3) آرامش 4)استقامت عقل 5)معرفت 6)مراقبه 7)آرام جان 8)سعادت نکته مهمی که مورد تأیید اندیشمندان هندو قرار گرفته و در متون هندویی نیز وارد است، اینکه فقط تحت شرایط خاصی انسان با برهمن وحدت یافته و از نتایج اعمال نیک و بد خلاصی مییابد.
نشان اهل خدا عاشقی است با خود دار که در مشایخ شهر این نشان نمی بینم (حافظ، 1368: 224) گیتا در بارهی چگونگی نیل به اخلاص میگوید: «به این مقام رفیع، تنها از این راه میتوان رسید که به آن که در عالم هستی رسوخ دارد و هر چه هست از آن اوست صادقانه اخلاص بورزی».
کمتر از ذره نهای پست مشو مهر بورز تا به خلوتگه خورشید رسی چرخ زنان (همان، 224) بهجهانخرمازآنمکهجهانخرم ازاوست عاشقم برهمه عالم که همه عالم از اوست (سعدی،1371: 1001) نتیجه گیری در تطبیق مفاهیم عرفانی منظومهی هندویی بهگودگیتا با آرای مندرج در متون صوفیانه نکات زیر قابل تأمل و ملاحظه است: 1- تمثیلهای مشترک و مضامین مشابه در بیان مقاصدی همچون آفرینش انسان و مراحل طی کمال نفسانی در متون هر دو مکتب مشاهده میشود.
بر این اساس و در بیان و تحلیل امور مشابه چون عرفان یک مقوله عام بشری و روشی باطنی برای شناخت خدا و جهان و انسان است، در نگاه کلی باید بخشی از تعابیر مشابه در منظومهی عرفانی بهگودگیتا و آرای عرفای مسلمان، را باید از امور فطری ونیازهای انسانی دانست."