چکیده:
از مهمترین اهداف عملیاتی بانکداری اسلامی تجهیز منابع بانکی به خصوص سپردههای مدت دار بر اساس مبانی اسلامی است. تجهیز سپردههای مدتدار در بانکهای متعارف بر پرداخت بهره به آنها استوار است. با توجه به حرمت ربا، جایگزین بانکداری اسلامی برای این محصول، سپردههای سرمایهگذاری است. بانکهای اسلامی در عملیاتی نمودن این نوع از حسابها عموما از دو الگو بهره میبرند. یک الگو، الگوی منحصر بفرد وکالتی است که در جمهوری اسلامی ایران و در قالب قانون عملیات بانکی بدون ربا کار میکند.الگوی دیگر، الگوی مشارکتی است که در اغلب کشورهای دیگر اجرا میشود. هریک از این الگوها، مزایا و معایبی دارند. تحقیق حاضر ضمن نقد و بررسی هر دو الگوی بانکداری بدون ربا در تجهیز منابع سرمایهگذاری، الگوی جدیدی ارائه میکند که در آن، سعی شده ضمن استفاده از مزایای الگوی مشارکتی، از معایب هر دو الگو مصون باشد. نتایج بررسی نشان میدهد با توجه به گنجاندن مزایای الگوی مشارکتی در مدل و همچنین تقویت آن با اوراق انتقالپذیر و مهندسیمالی، این الگو کارآمدی بهتری نسبت به الگوی وکالتی و الگوی مشارکتی دارد.
One of the most important effective aims of Islamic banking is the mobilization of bank resources, especially long-term deposit accounts based on Islamic principles. In most banks, the mobilization of long-term deposit accounts is based on paying interest on these deposits. Because Riba (interest) is forbidden in Islam, the alternative model proposed by Islamic banking for this product are investment deposits. Islamic banks generally use two models to put these accounts into effect. One of them is a unique model called Wakalah model which function within the framework of interest-free banking operations in Islamic Republic of Iran. The other one is called Mosharekah a model which is common in most countries. Each of these models has its advantages and disadvantage. Criticizing and analyzing these two interest-free banking models of mobilizing investment resources, the present paper offers a new model in an attempt to overcome the shortcomings of these two models by making use of the advantages of Mosharekah model. The research findings show that this new model is more efficient than either Wakalah model and Mosharekah model because the advantages of Mosharekah model are included in it and are strengthened by transferable bonds and financial engineering
خلاصه ماشینی:
"اما در قانون بانکداری بدون ربا، به دلیل حاکمیت رابطة حقوقی «وکالت»، این نظریه کارساز نیست؛ زیرا بر اساس نظریة «وکالت»، تنها راه دسترسی صاحبان سپرده به پول نقد این است که به بانک مراجعه کنند و با فسخ کل یا بخشی از قرارداد، وجوه لازم را دریافت نمایند و در این صورت اولا، مشتری باید به سود سپردة کوتاهمدت یا بلند مدت یک ساله اکتفا کند و این جریمة سنگینی در حق اوست.
علاوه براین، با توجه به اینکه این الگو میتواند همراه و همزمان با الگوی «وکالتی» نیز اجرا شود، میتواند راهکاری برای خروج از مسائل و مشکلاتی باشد که بانکداری بدون ربای جمهوری اسلامی ایران در تجهیز منابع و سپردههای سرمایهگذاری با آن مواجه است.
شاید عمده مشکلات بانکداری بدون ربا در ایران را بتوان در پیچیده بودن قوانین و مقررات، عدم آشنایی کافی کارگزاران و مراجعان به بانک با شیوه جدید بانکداری، کمبود نیرویهای انسانی متخصص، مشکل نظارت و کنترل، کوتاهی در ابلاغ اطلاعات به بانک اطلاعاتی بانک مرکزی و استعلام از این بانک، عدم کارآیی و هماهنگی لازم میان بانکها در اجرای قوانین، رقابت ناسالم بانکها، عدم اعتقاد برخی مسئولین اجرایی به عقود اسلامی، تصور عمومی مبنی بر ربوی بودن بانکداری، صوری بودن برخی از معاملات، مشکل تمدید مدت قراردادها و گرفتن جریمه تاخیر، کوتاه مدت شدن تسهیلات بانکی، کاهش قدرت بانک مرکزی در اعمال سیاست پولی، عدم امکان تامین مالی دولت، عدم امکان سرمایهگذاری در ارز، عدم وجود آزادی عمل برای استفاده از وجوه و اعتبارات در بانکداری بدون ربا، عدم تعهد بانک در قبال زیان فعالیت اقتصادی خلاصه کرد."