چکیده:
یکی از مهم ترین وجوه اعجاز قرآن کریم، فصاحت و بلاغت این کتاب آسمانی است که از زمان نزول آیات الهی تا کنون به شیوه های مختلف مورد بحث قرار گرفته است. یکی از ابعاد بلاغت قرآنی، وسعت و تنوع کاربرد کلمات و اصطلاحات، متناسب با مقتضای حال است. حرف «لو» یکی از حروف پر کاربرد قرآن کریم است که در ساختارها و قالب های گوناگون، معانی عمیق و متعددی را در بر دارد. حرف «لو»در قرآن کریم در بیش از ده ساختار، با ظرافت و دلالت های معنایی گوناگون به کار برده شده است. در این مقاله سعی شده تا با بررسی انواع و ساختارهای مختلف حرف «لو»، معانی و دلالت های نحوی و بلاغی آن در قرآن کریم نیز بررسی و طبقه بندی گردد تا از این طریق بخشی از زیبایی های بلاغی قرآن کریم درباره ی «لو» به تصویر کشیده شود و در این پرتو، شناخت بهتری از این منبع روحانی حاصل گردد.
خلاصه ماشینی:
از بین انواع لو، فقط لو شرطیه نیاز به جواب دارد و اگر لو شرطیه دارای معنی تمنی باشد، مانند «لیت» نیاز به جواب پیدا میکند که در آن صورت جوابش منصوب میشود مانند «لو أن لنا کرة فنکون من المؤمنین» تفاوت حرف «لو » با » إن و إذا»: «لو» دارای معنی شرط است و به علت مخالفتش با حروف شرط، عمل نمیکند، زیرا «لو» مانند حروف شرط، فعل ماضی را به مستقبل تبدیل نمیکند.
1. لو سالمه (شرطیه امتناعیه یا شرطیه ماضیه نیز نامیده می شود): مانند «لو جاءنی لأکرمته: اگر نزد من میآمد، او را گرامی میداشتم» که از این نوع «لو» سه نکته برداشت میشود: الف) شرطیه بودن: یعنی بین دو جملهی بعد از «لو» (فعل و جزای شرط) رابطه سببیه و مسببه وجود دارد.
4. لو+ شرط+ بدون جواب: این اسلوب نیز که در آن «لو»، شرطیه است حدود 12 بار در قرآن به کار رفته، جواب «لو» بنابر اهداف بلاغی و با تکیه به فهم مخاطب و دلالت کلام برآن، حذف شده است؛ مانند «...
(طبرسی،1360، ج1،ص144) زمخشری نیز در کشاف میگوید: «یود أحدهم» به شیوه استئناف (ابتدایه) ذکر شده، برای بیان شدت حرص مشرکان به زیستن و اگر پرسیده شود که چگونه «لو یعمر» به «یود أحدهم» وصل میشود در جواب گفته میشود که «لو یعمر» از وداد و علاقه آنها حکایت میکند و «لو» اینجا در معنی تمنی به کار رفته است.
7. أولو+ فعل شرط+ جواب محذوف: این ساختار 7 بار در قرآن کریم تکرار شده و «لو» در این حالت نیز شرطیه است.