چکیده:
با تحلیل و بررسی دلالت معنایی واژگان مترادف و قریب المعنی در قرآن کریم، روشن می شود که میان کاربرد این واژگان و بافت معنایی آن ها هماهنگی و پیوند عمیقی نهفته است؛ بطوریکه در ساختار زبانی قرآن کریم، هر واژه ای بار معنایی خاص خود را داشته و معنا و مفهوم آن در مقایسه با سایر واژگان قریب المعنی متفاوت است، لذا با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا برای پی بردن به تفاوت های دلالی این الفاظ، معنای لغوی آن ها و نیز سیاق آیاتی که این الفاظ در آن به کار رفته اند، مورد بررسی قرار دهیم، سپس معنای لغوی آن ها را با معنای قرآنی ای که از این الفاظ استـنباط می گردد، مقایسه کنیم.
خلاصه ماشینی:
به هر حال وجود الفاظ مترادف را در زبان عربی نمیتوان انکار کرد و بسیاری از تفاوتهایی را که در کتب فروق برای کلمات مترادف ذکر شده است از روی تکلف بوده و چندان قابل قبول نیست، از سوی دیگر در قرآن کریم، بعضا با الفاظی برخورد میکنیم که معنائی نزدیک به هم دارند و گاه این قرابت معنائی تا جایی است که تمایز آنها را از یکدیگر دشوار میسازد؛ و در ترجمه به صورت کاملا مترادف برگردان میشوند، حال سؤال این است، آیا قرآن کریم، این الفاظ قریب المعنی را برای بیان یک معنای واحد و صرفا به جهت تفنن خطاب، ذکر کرده است که این نیز، نشانگر قدرت بیانی یک نویسنده و تسلطش بر یک زبان است و یا اینکه این تفاوت لفظی، حاکی از تفاوت معنائی است؟ چنانکه میدانیم متن قرآن، متنی محکم و دقیق است و از آنجا که این کتاب با تمامی صلابتش به خداوند حکیم تعلق دارد و خداوند هیچ کاری را بدون هدف انجام نمیدهد، بلکه همه از علم و حکمت او نشأت گرفتهاند، درمی یابیم که قرآن حکیم به عنوان کاملترین کتاب هدایت بشر، از این قاعده مستثنی نیست و در نتیجه انتخاب الفاظ آن حساب شده است؛ لذا در جستار حاضر بر آن شدیم تا با بررسی برخی از الفاظ قرآنی قریب المعنی به دلالت آنها پی ببریم و ببینیم که آیا خداوند، فقط جهت تفنن خطاب، این واژه های قریب المعنی را بکار برده و هیچ تفاوت معنائی ای مد نظر نداشته؟ و یا اینکه ازهر یک از این واژهها، معنائی خاص اراده کرده که با معانی دیگر الفاظ متفاوت است؟ برای پی بردن به دلالت این الفاظ، لازم است که معنای لغوی این الفاظ و موارد کاربرد آنها در قرآن کریم و نیز سیاق آیاتی که این الفاظ در آنها بکار رفتهاند، مورد بررسی قرار گیرند؛ به همین دلیل در این گفتار، پس از ذکر هر مجموعه از الفاظ قریب المعنی (که متشکل از دو و یا سه لفظ است)، ابتدا معنای لغوی این الفاظ را مطابق آنچه که در فرهنگهای لغت آمده، ذکر کرده و تفاوتها و تشابهات لغوی آنها را بیان کردهایم و سپس چند نمونه از موارد کاربرد این الفاظ را در قرآن کریم ذکر نمودهایم وبا توجه به سیاق آیات و به کمک برخی از تفاسیر، دلالت قرآنی این الفاظ را استنباط کرده و وجوه اشتراک و اختلاف این الفاظ را در قرآن کریم، مشخص نمودهایم و در نهایت نتیجهی این کار را در ضمن مقایسه ای بین دلالات لغوی و دلالات قرآنی استنباط شده از این الفاظ، ارائه دادهایم.