چکیده:
هدایت و تعیین جهت رشد کالبدی شهر یکی از اصولیترین مسائل مرتبط با مباحث توسعه پایدار بـا هدف بهینه سازی رشد شهر است . از آنجایی که زمین های پیرامونی شهر به ویـژه در شـهرهای ایـران به عنوان محیط پشتیبان شهر مورد توجه اند و در عین حـال ، بخـش بسـیاری از شـهرهای ایـران در پسکرانه زمین های کشاورزی ایجاد شده اند؛ بنابراین توجه به تعیین جهتی برای رشد کالبدی شهر- که در آن به زمین های کشاورزی کمترین آسیب وارد شده و در ارتباط با سایر پارامترهای طبیعـی چـون گسل و ساختار زمین شناسی، جهت باد، سطوح آب های زیرزمین و غیره نیز بهترین شرایط را داشـته باشد- یکی از مسائل مهم در مفاهیم نظری برنامه ریزی محیطی است . هدف این مقاله ، بررسی و تعیین بهترین جهات رشد کالبدی شهر بابلسر بر مبنای مجموعه پارامترهای طبیعی ماننـد سـطوح آب هـای زیرزمینی، گسل و ساختار زمین شناسی، زمین های کشاورزی، جهت باد و حریم آبراه است . برای تعیین جهت بهینه رشد کالبدی شهر بابلسر، از روش تحلیل سلسله مراتبـی AHP و ELECTRE اسـتفاده شده است . در این روش ها پنج گزینه یعنی محور غربی، شرقی، جنوبی، جنوب شرقی و جنوب غربی بر مبنای شاخص های پنج گانه بررسی شده اند. نتایج محاسبات نشان میدهد دو محـور غربـی و شـرق بیشترین اولویت را جهت هدایت رشد کالبدی شهر بابلسر دارند.
خلاصه ماشینی:
هدف این مقاله ، بررسی و تعیین بهترین جهات رشد کالبدی شهر بابلسر بر مبنای مجموعه پارامترهای طبیعی ماننـد سـطوح آب هـای زیرزمینی، گسل و ساختار زمین شناسی، زمین های کشاورزی، جهت باد و حریم آبراه است .
در ایـن میـان از آنجایی که بخش چشمگیری از شهرهای ایران در بستری طبیعی با پسکرانۀ کشاورزی شکل گرفته انـد، درنظر گرفتن مجموعه اصولی با هدف هدایت توسعۀ فیزیکی شهر، یکی از ضروریات بنیـادین بـه منظـور حفظ زمین های کشاورزی و شکل گیری شهر در محیطی با کمترین خطر و آسیب ممکـن اسـت تعیـین نوع رشدی که هر زمینی ممکن است داشته باشد، بر محور ارزیـابی زیسـت محیطـی صـورت مـیگیـرد (مخدوم ، ١٣٧٢: ١٦).
در این مقاله ، با استفاده از مدل AHP١ و electre، شـاخص هـا و عوامل اساسیای را که باید برای مکان یابی گسترش شهرها درنظر گرفت ، در شهر بابلسـر بـر پایۀ پنج معیار: سطح آب های زیرزمینی، نزدیکی به گسل و ساختار زمین شناسـی، زمـین هـای کشاورزی، جهت باد و حریم آبراه ارزیابی کرده ایم .
, 1998; Ulbrich and Heckendorff, 1998) در ایران هم دربارة روندها و جهات رشد توسعۀ فیزیکـی شـهر و تعیـین جهـت بهینـۀ آن پژوهش های زیادی انجام شده است که به چند مورد از آن ها اشاره مـیکنـیم : عبـدالامیر کـرم (١٣٨٤) پژوهشی با عنوان «تحلیل تناسب زمین برای توسعۀ کالبـدی در محـور شـما غـرب شیراز بـا اسـتفاده از رویکـرد ارزیـابی چن معیـاری (MCE)٤ در محـیط سیسـتم اطلاعـا جغرافیایی» انجام داده و از معیارهایی مانند شیب ، قابلیت زمین ، فاصله از شهر و راه های اصلی و...