چکیده:
آغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست؛ اما دیدگاه های دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآن کریم، منجر به افزایش گستره ی این بحث و تالیف کتاب های مستقلی درباره ی اعجاز در قرن های بعد گردید. از جمله ی این دانشمندان می توان به ابوعبیده معمر بن مثنی، یحیی بن زیاد فراء، جاحظ و ابن قتیبه اشاره کرد. ابوعبیده با تالیف کتاب «مجاز القرآن» و فراء با تالیف کتاب «معانی القرآن» در قرن دوم هجری گام های اولیه را در باب اعجاز قرآن کریم برداشته اند. هر چند این دو دانشمند در تالیفات خود به طور مستقیم به مساله ی اعجاز اشاره ای ننموده-اند، اما با ذکر مسائل بلاغی قرآن کریم زمینه را برای طرح و گسترش اندیشه ی اعجاز ادبی قرآن کریم فراهم آورده اند. جاحظ برای نخستین بار در قرن سوم هجری به نظریه ی نظم قرآن اشاره نموده است. وی همچنین به رد نظریه ی صرفه که استادش نظام بیان نموده، پرداخته است. ابن قتیبه در قرن سوم هجری کتاب «تاویل مشکل القرآن» را در دفاع از قرآن کریم و اعجاز و بلاغت آن و در پاسخ به طاعنان به نظم و اسلوب قرآن کریم تالیف نمود. وی با گذر از مرحله ی اشارات و نظرات به مرحله ی تالیف مستقل پیرامون اعجاز قرآن کریم و بیان وجوه آن رسید. این مقاله به دنبال آن است که سهم هر یک از این دانشمندان را در زمینه ی دانش اعجاز ادبی قرآن کریم و سیر تطور آن روشن نماید.
خلاصه ماشینی:
"فصلنامهی لسان مبین(پژوهش ادب عربی)(علمی-پژوهشی)سال سوم،دورهی جدید،شمارهی هفتم،بهار 1391 اعجاز ادبی قرآن کریم و سیر تطور آن{P*P}(بررسی موردی تألیفات ادبی قرآنپژوهان در قرن دوم و سوم هجری) رضوان باغبانیدانشجوی دکتری رشتهی زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرسدکتر خلیل پروینیدانشیار دانشگاه تربیت مدرسدکتر محمد ابراهیم خلیفه شوشتریدانشیار دانشگاه شهید بهشتیدکتر عیسی متقیزادهاستادیار دانشگاه تربیت مدرس چکیده {IBآغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست؛اما دیدگاههای دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآنکریم،منجر به افزایش گسترهی این بحث و تألیف کتابهای مستقلی دربارهی اعجاز در قرنهای بعد گردید.
(فراء،2002،ج 3:164) خلاصهی کلام پیرامون کتاب«مجاز القرآن»و«معانی القرآن»این است که ابو عبیده و فراءبا قرار دادن قرآن کریم به عنوان محور پژوهش خود تلاش نمودهاند تا برخی از مسائل بلاغیآن را بیان نموده و آن را با آنچه در ادبیات عربی آمده مطابقت دهند تا از این رهگذر به فهمدرست متن قرآن کریم و درک رموز و ویژگیهای ادبی و اسلوبی آنکه همچنان اساس تحدیو اعجاز است،کمک نمایند.
ابن قتیبه تلاش نموده از راه مجاز،استعاره و مباحث بلاغی دیگر ثابت نماید که نادانیطاعنان به نظم و اسلوب قرآن کریم و عدم آگاهی آنان از کاربردهای گوناگون زبان عربی،موجب اظهار مطالب نادرست پیرامون این کتاب بزرگ گردیده است.
-هدف ابو عبیده و فراء از تمرکز بر مسائل بلاغی قرآن کریم این بوده که به اعجاز ادبی اینکتاب بزرگ و برتری آن بر ادبیات عربی از نظر نظم و اسلوب اشاره نمایند."