چکیده:
این مقاله مجموعه ی توانمندی ها و محدودیت های راهبردی ایران را در بخش نفت بررسی می کند؛ تا نشان دهد، ذخایر انرژی کشور چگونه بر مولفه های قدرت و اعتبار ملی و بین المللی ایران تاثیر می گذارند. مقاله در تحلیل توانمندی ها و آسیب پذیریهای ایران در این بخش، با توجه به رویکرد ساختار- کارگزار، به رابطه ی تعاملی میان بازیگر نفتی و ساختار و قواعد بازار نفت توجه نشان می دهد. این رابطه تعاملی به این معناست که کشوری همچون ایران ظرفیت ها و امکانات ویژه ای برای تاثیرگذاری بر بازار نفت و پیشبرد منافع خود در اختیار دارد و در عین حال، در ابعاد مختلف از تحولات بازار تاثیر می پذیرد و این تاثیرپذیری ها، نشانگر نقاط آسیب پذیر و تهدیدزای ناشی از موقعیت نفتی ایران است. مقاله با بررسی 15 شاخص مرتبط با بخش نفت و گاز کشور نشان می دهد که ایران به عنوان بازیگری میان پایه در بازار نفت جهان، هم توان تاثیر گذاری بر بازار در راستای منافع خود را دارد و هم به شدت از تحولات بازار تاثیر می پذیرد. بنابراین با طیف متنوعی از توانمندی ها وآسیب پذیریها به طور همزمان در بازار روبروست. مقاله شرایط حال و آینده ی نزدیک کشور، در ارتباط با شاخص های مورد نظر را مورد بررسی قرار می دهد تا تصویری واقع بینانه و متکی بر شواهد از ظرفیت های قدرت آفرین و تهدیدزای ثروت نفت کشور ارایه نماید. این معیارها را می توان به عنوان شاخص های قدرت انرژیک کشورهای صادر کننده ی نفت و گاز مطرح کرد.
خلاصه ماشینی:
با اين حال مقاله ي حاضر تلاش دارد تا نشان دهد يک قاعدهي کلي درباره آثار قدرتزا يا تهديد آفرين نفت براي يک کشور صادرکنندهي نفت همچون ايران مطرح نيست بلکه واقعيت در اين باره بسيار پيچيدهتر است و در عمل ، مجموعه اي متنوع از شاخص هاي تأثيرگذار، قابل شناسايي است که به شکلي ماتريسي و چند متغيره عمل مي کنند.
در اين حال مهمترين پرسش مقاله اين است که توانمنديها و آسيب پذيريهاي ايران در بخش نفت را با توجه به رابطه ي دو سويه ي ساختار-کارگزار چگونه مي توان به تصوير کشيد؟ پاسخي که به عنوان فرضيه براي اين پرسش مطرح شده اين است که «ايران به عنوان بازيگري ميان پايه در بازار نفت جهان، هم توان تأثيرگذاري بر بازار در راستاي منافع خود را دارد و هم به شدت از تحولات بازار تأثير مي پذيرد.
جدول ٤-١: (وضعيت ذخاير نفت و گاز کشور و توليد آنها در شرايط امروز و چشم انداز ١٠ سال آينده) (به تصویر صفحه رجوع شود) گزارشهاي رسمي حاکي از آن است که به سبب جريان طبيعي افت فشار مخازن نفتي کشور، هر سال حدود ٣٠٠ هزار بشکه از ظرفيت توليد نفت کشور کاسته مي شود و جز با سرمايه گذاري گسترده در هر دو بخش نفت وگاز نمي توان اين روند نزولي را جبران کرد.
موقعيت مسلط ايران در خليج فارس به اين معناست که در صورت هر نوع مواجهه ، نه تنها صدور نفت ايران، بلکه حدود ١٠ ميليون بشکه نفت صادراتي ديگر (با در نظر گرفتن توان صدور بخشي از نفت منطقه از راه خط لوله ) به بازارهاي جهان ممکن است به طور جدي دچار مخاطره شود.