چکیده:
اصالت وجود مبنای حکمت متعالیه است و ملاصدرا در جهت استحکام بخشیدن به این مبنا براهین متعددی اقامه نموده است. عموم شارحان پس از وی، در مقام تبیین دیدگاه ایشان بوده اند. اما آقا علی مدرس یکی از برجستگان مکتب فلسفی تهران، ضمن التزام بر این مبنا، در تلاش است تا به زعم خویش بحث ناتمام ملاصدرا را تمام کند. 1 او در مساله اصالت وجود، با طرح محل نزاع اصالت وجود و اصالت ماهیت میخواهد خلا فلسفه ملاصدرا را پر کند همچنین، با طرح براهین نو بر اصالت وجود به دنبال استحکام بخشی به مبنای فلسفی اوست. این مقاله ضمن طرح و تبیین دیدگاههای آقا علی مدرس در این دو مساله، به تحلیل و نقد آن ها می پردازد. از نتایج حاصله این پژوهش، تنقیح افزون تر و تثبیت بیشتر جایگاه اصالت وجود به عنوان مبنای مباحث وجود شناسی در حکمت متعالیه است
خلاصه ماشینی:
"(همان، ص 14) آقا علی مدرس به جهت آن که در طرح مسائل فلسفی دقیق بوده وهمیشه با دیدی نقادانه و با هدف اتمام بحث به مسائل فلسفی مینگریسته است، در این موضوع مهم مدعی اتمام رأی صاحب حکمت متعالیه است و ضمن التزام به مبانی صدرایی در پی بیان تحریری نو و مستقل از محل نزاع اصالت وجود وماهیت برآمده که پیش از وی درآثار حکمای اسلامی سابقه نداشته است.
(مطهری، 1404، ج 1، ص 59؛ مصباح ، 1360، ج 1، ص 294) با توجه به این توضیح میگوییم: آقا علی مدرس در تقریر خود با طرح دو موضع مذکور درخصوص اصالت وجود و اصالت ماهیت، به لحاظ تاریخی میخواهد مدرکی علمی ارائه کند که براساس آن تا قرن دهم موضع اول درحوزههای عقلی مطرح بوده است، که به نفی زیادت وجود بر ماهیت در خارج متمرکز است، نه اصالت وجود و اعتباریت ماهیت یا برعکس، و از قرن یازدهم، یعنی دوران میرداماد و سپس ملاصدرا موضع دوم مطرح میشود که عنوان دقیق آن اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و یا بر عکس است.
(میرداماد، 1381، ص 504-507) نقد با توجه به شواهدی که ارائه شد، چنین ادعایی از آقاعلی مدرس کاملا پذیرفته است و تحریر ایشان، ظاهرا تحریری منطقی و معقول از محل نزاع و منطبق بر مدارک علمی است ، اما آیا فارغ از بحث تاریخی مسأله، میتوان نفس این تقریر را پذیرفت ؟ به نظر میرسد که تحریر ایشان از محل نزاع بحث اصالت وجود به وجه مذکور پذیرفته نیست، زیرا اولا: اگر موضع دوم را مبتنی بر پذیرش فرد واقعی وجود بدانیم، دیگر جایی برای طرح پاسخ مذکور دوم در آن موضع باقی نمیماند."