چکیده:
تمامی نیات و اعمال مسلمان بایستی در راستای دستورات خداوند و در جهت کسب رضایت پروردگار و منطبق با خواست خداوند متعال باشد. از جمله این اعمال، فرایند خبررسانی در رسانههای جامعه اسلامی میباشد که آن هم در ذیل یک اصل کلی، به نام اصل انطباق با اوامر الهی قرار می گیرد. امروزه با توجه به گسترش مطبوعات و رسانهها و میزان تاثیر گذاری این عناصر خبری بر اقشار مختلف جامعه، بررسی احکام خبر و خبررسانی، در عصر ارتباطات و لزوم پاسخگویی فقهی به این مسائل در جامعه اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد. در مقاله حاضر سعی شده است که به یکی از این عناوین فقهی با عنوان "نشراکاذیب" که یکی از مسائل مبتلا به در حوزه خبر و خبررسانی میباشد، پرداخته شود. و به این سوال اساسی و مهم اصحاب رسانه و مطبوعات جواب داده شود که آیا این عمل بر اساس آموزههای فقهی، در حوزه خبر نیز محکوم به حرمت میشود یا خیر؟
خلاصه ماشینی:
(انصاري،1415ق: 35) در ذيل بحث از تعريف كذب، شايسته است برخي از مصاديق مشكوك را كه احتمال انطباق عنوان كذب در مورد آنها وجود دارد را بررسي كنيم، مصاديقي كه امروزه در رسانههاي خبري و در نشر اخبار و اطلاعات به عنوان روشهايي رايج در اطلاع رساني استفاده ميشود: الف- مبالغه و بزرگ نمايي: در فعاليتهاي رسانههاي عمومي از جمله رايجترين شگردها و ابزار، مبالغه و بزرگ نمايي است.
تشبيهات، استعارهها و كنايات همگي از اين قبيل هستند و مبالغههاي بي تناسب و نابجا نيز درست به همين دليل دروغ شمرده ميشوند كه فقدان وجه شبه و تناسب بين مثلاً صورت زشت و جمال گل میباشند و معناي دوم را بازگو نمی کنند تا به وسيله گوينده اراده شده باشد و يا اگر وجود دارد و اراده شده، مطابقتي با واقع ندارند.
( امام خميني، 1361 :444 ) ج- اخبار مشكوك: خبرهايي كه صحت آنها محرز نيست گاه به دليل مضمون حساس و هيجان انگيزش رسانههاي خبري را وا مي دارد كه براي جذب مخاطب و ايجاد تمايل و رغبت در ايشان ،مورد توجه مبادي خبر و فرستندهها قرار گيرد.
ديدگاه فقهي برخي فقها بر ممنوعيت نشر اخبار مشكوك استوار است و آنان بر اين اساس معتقدند، اخباري را مي توان منتشر نمود كه به مطابقت آن با واقع علم وجود داشته باشد.
( انصاري، 1415 ق: 31) نكته مهمي كه در اين بحث وجود دارد آن است كه، استثناي دروغ به منظور ايجاد صلح و آشتي و وفاق و همدلي، قابل تسري به فعاليتهاي خبري و نيز عرصه اطلاع رساني میباشد که بررسي شرايط و حدود آن در اين نوشتار نميگنجد.