چکیده:
مقاله حاضر به مطالعه گفتمان مقاومت در مقابل شبه مدرنیته نظام پهلوی میپردازد. الگوی نظارت بر تن زنانه، محور این مطالعه هم در بررسی ساختار گفتار حاکم و هم گفتمان مقاومت است. با استفاده از نظریه فوکو در مورد مناسبات قدرت و بدن و نیز نظریه گفتمانی لاکلا و موفه سعی شده تا مرزهای معنایی برساخته شده حول مدلول تن زنانه درون بستری از منازعات و رخدادهای اجتماعی- سیاسی دوران پیش از انقلاب، ترسیم شود. این تحلیل نشان داد که پهلوی دوم در انقلاب سفید با بهرهگیری از تن نمایشگر زنانه اراده به غربیسازی جامعه ایرانی را پیش برد. این گفتمان که در متن جامعه در حال تکوین و انتشار بود از سوی حاشیه سنتی مورد هجوم قرار گرفت؛ مواجهه این دو گفتمان منجر به ظهور گفتمان سومی شد که با توجه به قوت استعاریاش از عوامل تأثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی شد. این گفتمان با طرد سنت و تجدد به معنای رایج آن الگوی نویی را ترسیم کرد که توانست اغلب گروهها را ذیل چتر استعاری خود برای ایجاد جامعهی آرمانی هم صدا سازد.
خلاصه ماشینی:
"برای پاسخگویی به این پرسشها پس از ذکر چارچوب مفهومی و روششناسی تحقیق، زمینههای ظهور انقلاب سفید توسط محمدرضا شاه مرور میشود و با توجه به نقش تن زنانه در عرضه صورتبندی تازه حاکمیت توسط نظام پهلوی الگوهای مقاومت در مقابل روایت مذکور تحلیل میشوند.
دالهای هم نشان، در گفتار شبه مدرنیته پهلوی نگاهی هرچند گذرا به تاریخ مواجهه با تنظیمات تن زنانه در ایران، حکایت از آن دارد که به رغم تلاشهای انجام شده در گفتمان سنتی در دوره صفویه برای زدودن تن زنانه از عرصه عمومی، جامعه در اولین مواجهات خود با پدیده تجدد در عصر مشروطه دچار دوگانگی میشود.
اما این مسئله متأثر از گفتمان هژمونیک تجدد در سراسر کشور و عدم سازگاری آن با بستر فرهنگی، مذهبی و تاریخی جامعه، از یکسو و وجود محدودیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی موجود در جامعه، تنظیمات مطرح شده از جانب این گفتمان را با بیاعتباری و مقاومت روبهرو ساخت تا جائیکه از دل همین گفتمان متجدد گفتمانی برساخته شد که رقیب اصلی آن و عامل مهم در برافکنده شدن کل نظام سلطنتی و شکلگیری انقلاب اسلامی بود.
بهعنوان نمونه در برابر گفتمان پهلوی که از مسابقه دختران شایسته تلقی پیشرفت و پیروزی برای زنان داشت، گفتمان مقاومت از دختران شایستهای که در این مسابقات معرفی میشوند تصویر معصومانهای ترسیم میکند که ناآگاهانه در دام سوءاستفاده قرار گرفته و سرنوشتی شوم برای آنان متصور میشود «مسابقات ملکه زیبائی، یک حلقه محاصره شیطانی برای سقوط شخصیت زنان، زن یک آلت دست!» (مکتب اسلام، 1353: ش: 11)."