چکیده:
در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، مهاجرت از روستا به شهر در زمره مهمترین مسائل اجتماعی اقتصادی و سیاسی به شمار می آید. مهاجرت هم در مبدا و هم در مقصد مسائل و مشکلاتی از جمله، تغییر در ترکیب و ساخت جمعیت، اشتغال، بیکاری، سطح دست مزدها، درآمد سرانه، بروز نابسامانی های متعدد ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری، تخلیه روستاها و تخریب آنها و ... را بوجود می آورد و نتیجه نهایی مهاجرت از روستا به شهر، نابودی کامل شکوفایی ملی و بهم خوردن تعادل و توازن منطقه ای است. پس لازم است با نگاهی عمیق و ساختاری، عوامل تاثیــرگذار و ریشه ای دخیل در این پدیده جمعیتی را شناسایی نموده و جهت کاهش و رفع آن، راهکار های عملی ارائه گردد. به این منظور عوامل موثر بر مهاجرت های روستایی دهستان شاسکوه شهرستان قاینات به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان می دهد که مهمترین عامل مهاجرت روستائیان این دهستان، عامل اقتصادی (کمبود درآمد و اشتغال) بوده است. بنابراین اتخاذ تصمیمی قاطع مبنی بر حفظ نقاط روستایی و حمایت از روستائیان به عنوان قشر زحمتکش و آسیب پذیر جامعه و حافظان امنیت بخشی از مرزهای شرقی کشور، ضرورتی اساسی دارد. از این رو نیروی مازاد بخش کشاورزی باید از این بخش - نه از روستا - خارج شوند و جذب سایر فعالیت های اقتصادی گردند. سرمایه گذاری دولت در بخش صنایع کوچک و کارگاهی روستایی و ایجاد مشاغل جدید، گامی اساسی در جهت جلوگیری از مهاجرت روستایی، کاهش نابرابری های بین شهر و روستا و گسترش عدالت اجتماعی، اقتصادی خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
همچنین وابستگی درصد زیادی از جمعیت روستاهای دهستان شاسکوه به آب و زمین برای تأمین درآمد خانوار، کمبود منابع آبی و تشدید آن با خشکسالی های اخیر، باعث بیکاری پنهان در بخش کشاورزی و افزایش نیروی مازاد فعال اقتصادی، در این بخش شده است.
با بررسی ویژگی های ترکیب سنی مهاجران روستاهای مورد مطالعه به این مطلب پی می بریم که بیشترین درصد مهاجران را گروه سنی 24- 20 سال از آن خود کرده که نشان از جوان بودن سن مهاجران و انتقال نیروی کار فعال از مناطق روستایی و جذب آن توسط شهرهای متوسط و بزرگ می باشد و مهاجرت آنها باعث کاهش رشد جمعیت در مبدأ می شود (قره باغیان، 1375: 25).
در مجموع کل مهاجرین دائمی و صلی روستاهای مورد مطالعه، 747 نفر (1/23 درصد کل جمعیت) می باشد و از آنجا که بیشتر مهاجرین جوانان و نیروهای فعال روستایی می باشند روستا بخش عظیمی از سرمایه انسانی– نیروی فعال و جوان – را از دست می دهد و این امر، سبب تغییر ساخت سنی جمعیت و سالخوردگی جمعیت روستایی و نهایتاً تخلیه کامل نواحی روستایی خواهد شد به طوری که طی دو دهه گذشته، تعداد سه روستای دهستان شاسکوه خالی از جمعیت شده اند و نتیجه آن، بلااستفاده ماندن بخشی از توان های محیطی کشور است که با برنامه ریزی می تواند سهم قابل توجهی از جمعیت را در خود نگه دارد و از مسائل و مشکلات شهرهای بزرگ نیز بکاهد، زیرا فراموشی روستا و کم توجهی به روستا، شهرهای نابسامان و به هم ریخته را بوجود می آورد.