چکیده:
توانایی یک اراده در ایجاد مالکیت برای دیگری همواره منشا اختلاف میان فقها بوده است. عده ای از فقها آنچنان قدرتی به اراده یک نفر می دهند که بتواند مالی از اموال خود را داخل در ملکیت دیگری نماید این درحالی است که برخی دیگر به سختی در مقابل این نظر ایستادگی می نمایند. با بررسی کتب فقهی مصادیقی مانند وصیت و وقف را می توان مشاهده نمود که به شدت این اختلافات دامن زده است، به گونه ای که برخی از فقها این دو نهاد را ازجمله تملیکات یکجانبه می دانند؛ با این وجود برخی دیگر با استناد به قاعده منع تملیک قهری و اصل عدم ولایت، حکم به استثنایی بودن اینچنین تملیکات داده اند. در این میان امام خمینی از نظر اخیر جانبداری نموده ودر حالی که وصیت را ایقاع و ایجاد شده به اراده موصی می داند، اما تملیک موصی به را مشروط به قبول موصی له دانسته اند. در وقف نیز علی رغم آنکه وقف را ایقاع می داند اما با شرط صحت دانستن قبض و فک ملک بودن آن، تصور تملیک یکجانبه بودن این دو نهاد حقوقی را با مشکل مواجه نموده اند و تملیک به یک اراده را مخالف با آزادی و سلطنت منتفع می داند.
The will of one person to create ownership for another has always been a controversial issue among jurisprudents. Some of the jurisprudents maintain that the will of one person is so strong that he or she is entitled to make another person owner of his or her own property. At the same time there are jurisprudents who oppose this viewpoint. At the same time، some other issues such as endowment and will expand the scope of this controversy. Some jurisprudents consider these two institutions as unilateral possessions. Still there are other jurisprudents who maintain that on the basis of the rule of prohibition of forceful ownership and the principle of lack of guardianship، such ownerships are exceptional. Imam Khomeini advocates the latter viewpoint while considering will as something created by the testator but ownership of property is subject to the acceptance of the legatee. Although they consider endowment as stoppage، the precondition that taking and release makes it correct has made the conception of unilateral ownership of these two legal institutions difficult and hence they consider ownership on the basis of one person's will contrary to the freedom and ownership of the beneficiary.
خلاصه ماشینی:
"3)ماهیت وصیت تملیکی بر غیرمحصور و جهت:فقها کمتر در ماهیت اینچنین وصیتی تردید به خود راه دادهاند و آن را ایقاع میدانند و دلیل این امر را نیز تعذر اعتبار قبول از همۀ آنها عنوان نمودهاند(بحرانی 1405 ج 22:386)به گونهای که یکی از مخالفین تملیک قهری اینچنین وصیتی را ایقاع میداند(طباطبایی یزدی 1409 ج 2:272)و از اقوال نادر که در فقه مطرح شده آن است که وصیت بر فقرا و جهت،از وصایای عهدی است و تملیک برای جنس صحیح نیست؛چرا که افراد آن جنس وضعیت مختلفی دارند به گونهای که فقیری ممکن است غنی گردد و بلعکس هرچند که برخی از فقها مانند محقق ثانی وصیت دراین فرض را وصیت تملیکی میدانند بنابراین معتقدند که نیاز به قبول ندارد یا اگر نیاز به قبول باشد حاکم قبول مینماید(نجفی 1404 ج 28:246).
با مراجعه به آثار امام خمینی مشخص میشود که ایشان علیرغم آنکه وصیت را از جمله ایفاعات دانستهاند اما اثر این ایقاع را منوط به قبول موصیله میدانند به بیان دیگر ایشان به خاطر وجود قاعده منع تملیک قهری از یک سو،و عموم آیات و روایات وارده در بحث وصیت از سوی دیگر،با التزام به آیات و روایات به عدم دخالت موصیله در پیدایش ماهیت حقوقی وصیت معتقد هستند و با اعتقاد بر قاعده منع تملیک قهری و اصل عدم ولایت قائل به عدم حصول ملکیت برای موصیله قبل از قبول هستند؛در نتیجه نمیتوان وصیت را در آرای ایشان به عنوان مصداقی از تملیک یکجانبه دانست."