چکیده:
تنوع بخشی به فعالیت ها و فرصت های اقتصادی، لازمهی جامع نگری در برنامه ریزی های توسعهی روستایی است. صنعتی شدن و صنایع روستایی نیز، از دیرباز مطرح ترین گزینهی اقتصادی برای ایجاد فرصت های اشتغال و درآمد، بعد از فعالیت های کشاورزی در مناطق روستایی بوده است. این رهیافت همچنین با کمک به فرایند تمرکززدایی از فعالیت های صنعتی، نقش موثری در برنامه های توسعهی منطقه ای نیز خواهد داشت. سهم عمده ای از پروژه های صنعتی سازی روستایی، در گرو مکان یابی بهینه و استقرار آنها در مکان های گزینش شده ای است که به لحاظ جمیع معیارهای موردنیاز، از مناسبت و برتری نسبی برخوردار باشند. پژوهش پیش رو به ارزیابی مکان گزینی نواحی صنعتی فعال و در دست مطالعهی مناطق روستایی استان مرکزی می پردازد که از هر دو جهت مقام نخست را در میان استان های کشور دارد. با گزینش و جمع آوری اطلاعات متغیرهای مرتبط و تهیهی شاخص های ترکیبی کمی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی و بهره گیری از روش های آماری و تصمیم گیری های چندمعیاره ای، مانند روش آنتروپی و روش تاپسیس، میزان بهینگی و اولویت های مکانی 19 ناحیهی صنعتی مورد مطالعه بهدست آمد. با توجه به نتایج حاصل، گرچه برخی از نواحی فعال دارای برترین رتبه ها هستند، اما تعدادی از آنها نیز از رتبه های بسیار ضعیفی برخوردارند و گمان میرود در گزینش مکان برای ایجاد و استقرار آنها، ملاحظاتی غیرعلمی نیز دخیل بوده باشد. درحالی که برخی دیگر از دهستان های کاندید برای ایجاد این نواحی از اولویت ها و رتبه های بسیار بهتری برخوردار هستند. بنابراین ادامهی منطقی و اصولی روند صنعتی سازی در مناطق روستایی استان، مستلزم پاره ای بازنگری ها در سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها برای ادامهی فعالیت نواحی فعال و همچنین آغاز به کار پروژه های در دست مطالعه در آینده است.
خلاصه ماشینی:
"نواحی صنعتی روستایی در استان مرکزی ناحیهی صنعتی روستایی زمینی است آباد شده که به قطعههای مختلف تفکیکشده و در یک موقعیت مناسب(از نظر مرکزیت داشتن بر چند روستا)استقرار یافته و برای احداث صنایع روستایی براساس طرح جانمایی و مقررات خاص ایجاد و اداره میشود(معاونت صنایع و توسعهی روستایی سازمان جهاد سازندگی استان مرکزی،1388).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ویژگیهای خاص استان مرکزی به لحاظ وجود ظرفیتهای خالی صنعتی با گرایشهای مختلف،تولیدات مختلف کشاورزی و دامی،وجود معادن مختلف و استقرار صنایع بزرگ و مادر،باعث شده است تا این استان رتبهی نخست نواحی صنعتی روستایی(چه نواحی فعال و چه کاندید)را در کشور داشته باشد(معاونت صنایع و توسعهی روستایی سازمان جهاد سازندگی استان مرکزی،1388).
به همین دلیل در گزینش مجموعه معیارها برای ارزیابی بهینگی مکانگزینی این نواحی،بیشتر بر شاخصهایی تکیه شده است که بیانگر تناسب واحدهای صنعتی مستقر در این نواحی و وابستگی آنها به منابع محلی برای تأمین مواد خام اولیه باشند و تعدادی از آنها نیز ناظر بر برخی متغیرها و ویژگیهای محیطی و جغرافیایی مکانهای استقرار هستند.
نتایج مراحل چهارم به بعد الگوریتم تاپسیس برای تعیین اولویتهای نهایی نواحی نوزدهگانهی صنعتی روستایی و در واقع،مکانیابی بهینهی این نواحی در مناطق روستایی استان مرکزی،در جدول شمارهی 4 به تفکیک نواحی فعال و کاندید ارائه شده است.
گرچه قرار گرفتن مکانهایی در ابتدای نمودار درختی و تشکیل اولین خوشهها،تنها به علت نزدیکی بیشتر این مکانها از لحاظ شاخصهای بیستگانه است و ملاک برتری آنها شمرده نمیشود،اما مراجعه به نتایج تحلیلهای قبلی و اولویتهای حاصل نشان میدهد که 9 ناحیهی واقع در خوشهی اول،درست 9 رتبهی ابتدایی را نیز به خود اختصاص داده و رتبههای بعدی نیز همگی همانهایی هستند که در خوشهی دوم جمع شدهاند."