چکیده:
در این پژوهش، ویژگیهای سینوپتیکی فصلهای اقلیمی در غرب ایران بر اساس دادههای هواشناسی یک دورهی زمانی 28 ساله، از سال 1982 تا 2009 میلادی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی ارتباط میان تغییرات الگوهای سینوپتیکی سطح دریا و تراز 500 هکتوپاسکال با زمان و طول مدت هریک از فصول اقلیمی غرب ایران است. ابتدا با استفاده از تحلیل خوشهای روی دادههای میانگین فشار سطح دریا، ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال و همچنین رطوبت نسبی و جهت باد سطوح مذکور، نوع و طول مدت هریک از فصول اقلیمی تعیین شد. سپس برای شناسایی نوع تودههای هوا در هر فصل اقلیمی، از دادههای ساعتهای 3، 9، 15 و 21 UTC که عبارتند از: دمای هوا، دمای نقطهی شبنم، میانگین پوشش ابر، بارش روزانه و فشار (QFF) و سمت و سرعت باد استفاده شد. برای کاهش متغیرها، از روش تحلیل عاملی و برای گروهبندی متغیرها، از روش تحلیل ممیزی استفاده شده است. سپس فراوانی هر توده هوا بر حسب درصد برای هریک از فصول طی 28 سال محاسبه و ضمن معرفی توده هوای غالب هر فصل، الگوی سینوپتیکی تودههای هوا و علت مغایرت زمان آغاز و پایان هریک از فصول اقلیمی با فصول نجومی تشریح شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که طولانیترین فصول در غرب ایران، زمستان و تابستان هستند و اصلیترین تودههای هوای آنها نیز، بهترتیب تودههای هوای معتدل خشک (DM) و حارهای خشک (DT) است. فصول بهار و پاییز نیز دو فصل گذار در میان این فصول بهشمار میروند که در پاییز همانند فصل زمستان، توده هوای DM و در بهار توده هوای MM که توده هوای معتدل و مرطوب نامیده میشود، اصلیترین الگوها را تشکیل میدهند.
خلاصه ماشینی:
"فتاحی و حجازی زاده(1386)،با بررسی تودههای هوا در جنوب غرب ایران و تأثیر آنها در دورههای خشک و مرطوب،به این نتیجه رسیدند که تمامی نواحی ایران،به جز سواحل دریای خزر،دارای دو فصل مرطوب و خشک کاملا مشخصی است و شرایط اقلیمی و دورههای اقلیمی هر منطقه به وسیلهی تکرار و آثار تجمعی تودههای هوایی تعیین میشود که از آن ناحیه عبور میکنند،.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) در شکل 2-الف،یک سلول پر فشار نه چندان قوی روی دریای سیاه تشکیل شده است و در واقع منحنی هم فشار 1017/5 هکتوپاسکال که غرب ایران را تحت نفوذ خود قرار داده است،زبانهای است که از این پرفشار منشأ میگیرد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) همانگونه که شکل 4-الف نشان میدهد،پر فشار حرارتی سیبری در سطح زمین با فشار مرکزی 1040 هکتوپاسکال در شمال دریاچهی بایکال تشکیل شده و با ارسال زبانههای خود به سمت جنوب غرب،توانسته است بخش بزرگی از ایران و تمام منطقهی مورد مطالعه را پوشش دهد.
به طور کلی هرگاه در سطح زمین، یک پر فشار در شمال دریای سیاه یا دریای مدیترانه تشکیل شود که زبانههای خود را به غرب ایران هدایت کنند و جهت جریانها در تراز 500 هکتوپاسکال،به گونهای باشد که محور یک کم ارتفاع در دریای مدیترانه باعث جریان هوا از جنوب غرب به سمت شمال شرق شود و این جریان از منطقه مورد مطالعه عبور کند،نوع توده هوا PM است."