چکیده:
در فرایند تربیت اسلامی، برای تربیت انسانها، روشهای گوناگونی سفارش شده است. «عادت دادن» یکی از روشهایی است که از صدر اسلام تاکنون مورد تأکید بوده است. نظر به اینکه تعلیم و تربیت نیز در حد وسیع با آموزش سر و کار دارد، باید دید جریان عادت دادن در چه صورتی جنبه تربیتی پیدا میکند و تا چه اندازه میتواند روش مؤثری برای تربیت اسلامی انسان باشد. این مقاله، با روش تحلیلی ـ استنباطی، ضمن شناسایی دقیق مفهوم عادت و عوامل مؤثر بر آن، جایگاه این روش از دیدگاه آموزههای دینی، فلسفی و روانشناختی، آثار تربیتی و موانع و چالشهای فراروی آن را مورد بحث قرار داده است. نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که اگرچه عادت دادن در مراحلی از زندگی، به ویژه در دوران کودکی، میتواند روش مؤثری برای تربیت دینی یا اسلامی باشد، اما در مراحل بالاتر ارزش تربیتی آن به دلیل عدم سازگاری کامل با جریان تفکر منطقی، کاهش مییابد.
خلاصه ماشینی:
"در متون اسلامی (از جمله قرآن، میزانالحکمه و غررالحکم) و سایر آثار نویسندگان همچون سیداحمد احمدی در کتاب اصول و روشهای تربیت اسلامی و علی شریعتمداری اصول و فلسفه تعلیم و تربیت نیز گرچه به آثار تربیتی عادت و چالشهای فرارو در این زمینه توجه داشتهاند، اما در آثار خود چنین عنوانی به نوشتههای خود ندادهاند و کمتر به تفکیک این ویژگیها از سایر زمینههای مورد بررسی خود پرداختهاند و همچنان توجه خاص به این دو ویژگی یک باید تلقی میشود.
202 از سوی دیگر، عادت دادن افراد به رفتار پسندیده و ایجاد نظم و انضباط در زندگی، تسلط بر نفس و عادت به همکاری اجتماعی مستلزم این است که برنامهای مستمر برای تمرین و تکرار وجود داشته باشد تا یک رفتار به خوبی فراگرفته شود و به صورت راه و رسم زندگی فردی و اجتماعی درآید.
در نظر این دسته، تربیت، فن تشکیل عادت است و این کار را باید از همان دوران کودکی که روح انسان قابلیت انعطاف دارد آغاز کرد؛ چراکه گفته میشود: تربیت در دوران کودکی مانند نقشی است که بر روی سنگ حک شده است و تغییر و زوال آن بسیار مشکل میباشد.
نتیجهگیری با توجه به آنچه بیان شد، میتوان گفت: عادت دادن اگرچه از ابتداییترین و شناختهترین روشهای تربیتی است، اما همواره این مسئله وجود دارد که آیا یک روش تربیتی مؤثر در هر زمینهای هست یا نه؟ طبق نتایج، عادت بهتر است در افعال فعلی انجام گیرد؛ یعنی افعالی که به عامل خارجی وابسته نیست و از طریق تمرین و تکرار بهتر یاد گرفته میشوند؛ مانند عادت دادن به چگونگی غذاخوردن، ورزش کردن، به موقع خوابیدن یا بیدار شدن و..."