چکیده:
حقوق انگلیس و کشورهای کامن لا از نهاد «تراست» برای نیل به آرمانهای معنوی استفاده میشود. کاربرد شایع این نهاد و همچنین نقش وسیع و گسترده آن در تنظیم روابط اجتماعی از یک سو و عدم انس و آشنایی اذهان اکثر حقوقدانان ایرانی با مفهوم و ماهیت ترست از سوی دیگر تجزیه و تحلیل آن را ضروری می سازد. تراست عمل حقوقی یک طرفه است که با اراده مالک به نفع یک یا چند شخص ایجاد میشود. در تحلیل تراست،نظریه های گوناگونی ارائه شده است: نظریه نمایندگی ، نظریه تجزیه مالکیت و نظریه شخصیت حقوقی ، به نظر می رسد که نظریه شخصیت حقوقی بخوبی ماهیت ترست را تبیین می کند
خلاصه ماشینی:
"در این صورت منافع حاصله از مال،به منتفعان یا سایر افراد ذینفع تعلق خواهد گرفت،نه تراستیها»1 تعریف دیگری نیز از تراست ارائه شده است:«تراست تعهد منصفانهای است که شخصی به نام تراستی را ملزم میکند تا از مالی که تحت کنترل و نظارت اوست-و مال مورد تراست نامیده میشود-در جهت انتفاع افرادی-که ذینفع نامیده میشوند و خودش نیز ممکن است یکی از آنها باشد-،استفاده نماید».
3 از تعریف فوق خصوصیات زیر برمیآید: الف)تراست یک رابطۀ حقوقی است؛ ب)این رابطه دارای ویژگی مالی و پولی است و شامل وظایف شخصی صرف نیست؛ ج)این رابطه در بر گیرنده وظایف و تکالیف منصفانهای که بر شخص دارندۀ عنوان مالکیت (تراستی)،تحمیل میشود تا اموال را برای امتناع دیگری یا دیگران اداره نماید؛ د)این رابطه در نتیجۀ اظهار و ابزار قصد موجد آن،به وجود میآید.
برپایۀ این نظریه،اموال مورد تراست دارای شخصیت حقوقی مستقلی هستند و تراستی مدیر یا نمایندۀ شخص حقوقی است،نه مالک آن،به نظر میرسد مانعی وجود ندارد که پارهای اموال را به دلیل اختصاص یافتن به هدف معین،دارایی مستقلی فرض کنیم و اصولا هیچ ضرورتی ندارد که برای ایجاد یک نهاد اجتماعی مفید،دارایی مؤسس به شخص موجودی تملیک شود.
بنابراین،نظریۀ اول را به علت مواجه بودن با ایرادات اساسی،خیلی ضعیف میپنداریم و نظریۀ دوم را در تبیین ماهیت تراست، تلاشی برای صورت سازی میدانیم که برای دورهای که شخصیت حقوقی ناشناخته بود،مفید مینمود،ولی با وجود شناخته شدن شخصیت حقوقی،دیگر نیازی به آن نیست،صورت سازی به این معنا که چون تصور میکنند برای ایجاد یک نهاد اجتماعی مفید،باید دارایی مؤسس به شخص موجودی تملیک شود،تراستی را مالک آن میشمارند،ولی برای فرار از عواقب و نتایج چنین مالکیتی،اعلام میدارند که تراستی تنها مالک اسمی اموال مورد تراست است و میزان تصرفات او،محدود خواهد بود."