چکیده:
پژوهش حاضر به اعتباریابی و پایایی سنجی مقیاس خودساخته مدیریت اسلامی پرداخته است؛ و در ادامه نقش تعدیلی متغیر عملکرد در رابطه بین ابعاد تحلیل شغل و مدیریت اسلامی بررسی شده است. به منظور تهیه پرسشنامه مدیریت اسلامی ابتدا مخزنی 400سوالی براساس محتوای متون دینی و اسلامی (از جمله قرآن و نهج البلاغه) تهیه گردید و پس از احراز اعتبار صوری پرسشنامه توسط اساتید، فرم نهایی به منظور اجرا تهیه شد. برای سنجش ابعاد تحلیل شغل از پرسشنامه تحلیل سمت های مدیریتی و حرفه ای استفاده شد. برای سنجش عملکرد شغلی نیز از فرم ساخته شده نوری، عریضی و لباف (1387) استفاده گردید. به منظور اجرایی کردن ابزار 143 نفر از مدیران و سرپرستان شرکت ملی گاز ایران از 5 استان تهران، اصفهان، مازندران، چهارمحال بختیاری و یزد انتخاب شدند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار لیزرل استفاده گردید. آلفای کرونباخ به دست آمده در زیرمقیاس ها حاکی از پایایی مناسب ابزار مدیریت اسلامی است. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نیز چهار مقیاس و چهارده زیرمقیاس را در ابزار مدیریت اسلامی شناسایی کرده است. شاخص های تحلیل عاملی تاییدی نیز حاکی از برازش مناسب الگوی مدیریت اسلامی است. نتایج تحلیل تعدیلی نیز حاکی از حضور عملکرد به عنوان متغیر تعدیل کننده در رابطه بین ابعاد تحلیل شغل و مدیریت اسلامی بوده است. با توجه به اینکه تمام سوالات پرسشنامه مدیریت اسلامی براساس متون معتبر دینی حاصل شده است، ابزاری مناسب در جهت سنجش ویژگی هایی از مدیریت است که در حوزه اسلامی مورد تاکید هستند.
The present research has made a psychological validation of a self-made Islamic management scale and investigated moderating role of performance variable pertaining to the relationship between the aspects of job analysis and Islamic management. In order to provide an Islamic management questionnaire the first stage was to supply a 400 question bank according to the content of religious and Islamic texts (e.g. Quran and Nahj al-Balaghah) and after achieving face validity of the questionnaire by the specialist، the final version was provided to be administered. To measure the aspects of job analysis، the Professional and Managerial Position Questionnaire was applied. Moreover، to measure job performance، the questionnaire designed by Nouri، Oreyzi and Labaf (2008) was used. To make the instruments applicable، 143 managers and principles of National Petroleum Company in provinces of Tehran، Isfahan، Mazandaran، Chaharmahal va Bakhtiari and Yazd were selected. Data analysis was conducted through LISREL software. The achieved Cronbach alpha in subscales indicated appropriate reliability of Islamic management instrument. The results of explorational factor analysis have identified four scales and fourteen subscales in Islamic management instrument. The indices of conformational factor analysis، likewise، show the correct fitness of Islamic management pattern. The results of moderating analysis proved that the presence of performance as a moderator variable between the aspects of job analysis and Islamic management. Due to the fact that all the questions of Islamic management questionnaire were made according to valid religious texts، it is an appropriate instrument to measure the attributes of management which are accepted in Islamic field.
خلاصه ماشینی:
اين عوامل به صورت گستردهتري در تعاريف مديريت اسـلامي نهفتـه اسـت ؛ از جملـه مهم ترين عواملي که در اين تعاريف لحاظ شده اند عبارتاند از: پيشه زهد و تقـوي در کليـه سطوح مديريت وايجاد رضايت اکثريت (عسگريان، ١٣٧٠)، نگـاه بـه مـديريت بـه عنـوان مقوله اي مکتبي يعني ارائه راهحل هاي سازگار با مفهوم عدالتخواهي (افجه اي، ١٣٧٧)، مبتنـي بودن بر ارزشهاي متعالي و والاي انساني (قبـادي، ١٣٧٨)، هـم جهتـي بـا مـديريت جهـان خلقت (حميديزاده، ١٣٧٨)، حضور خدا به عنوان محور اصلي (مشرف جـوادي، ١٣٧٨)، امانت بودن، تکليف بودن، خدمت بودن مديريت (تقوي دامغاني، ١٣٧٨) واستواري کلامي و عقيدتي ملهم از قرآن و سنت نبي(ص) (هاشمي رکاوندي، ١٣٧٩).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٢: الگوي مديريت اسلامي ؛ به نقل از: عباسي و همکاران، ٢٠١٠، ص١٨٧٥ در متون اسلامي، به ويژگيهاي مهم مديران بسيار توجـه شـده اسـت .
با توجه به فقدان چارچوبي براي سنجش ويژگيهـاي مـديريت اسـلامي، اين پژوهش بر آن است تا با ديدي کل نگـر امکـان سـنجش ويژگـيهـاي مطـرح در حـوزه مديريت اسلامي را فراهم کند؛ هدف اين پژوهش اعتباريـابي و پايـاييسـنجي ايـن مقيـاس محقق ساخته و بررسي نقش تعديلي عملکرد بين ابعاد تحليل شغل و مـديريت اسـلامي در مديران شرکت گاز مي باشد.
١ (به تصویر صفحه مراجعه شود) ضريب پايايي پرسشنامه نيز براي هر کدام از زيرمقياسها نشاندهنده پايايي مناسب ايـن ابزار است و همساني دروني اين پرسشنامه تأييد شده است ؛ بنابراين اعتبار و پايـايي مقيـاس خودساخته مديريت اسلامي در اين پژوهش احراز گرديد (جدول ١).
M. Galvin (2007), "Developing Holistic Leaders: Four Domains for Leadership Development and Practice", Human Resource Management Review, 17, pp.