چکیده:
پرسش پژوهش حاضر درباره مفهوم علم نافع است و اینکه منظور از علم و دانش متعارف، مقبول و ممدوح در منابع اسلامی چه علمی است و علم مزبور در آموزههای اسلامی و به ویژه روایی، دارای چه اختصاصات و ویژگیهایی است و پژوهندگان دانش اعم از معلمان و متعلمان از چه صفاتی باید برخوردار باشند. نوشتار حاضر با بررسی تمامی روایات شیعی در باب علم و باهدف ترسیم الگویی اسلامی برای تبیین دانشی که با وصف «نافع» و «خیر» در روایات اسلامی ذکر شده، به رشته تحریر درآمده است. روش توصیفی- تحلیل اسنادی است.: علم نافع، دانشی در مسیر عبودیت الهی و احیای دین و مطابق و هماهنگ با فطرت و عقلانیت و در جهت خیر و صلاح و مصالح دینی و دنیایی و دارای رویکرد کاربردی و مخالف هواهای نفسانی و برخوردار از جنبههای فراحسی و شهودی است. نگارنده بر این باور است که تحقق علم نافع، راهبردی بنیادین در اصلاح و اعتلای علمی کشور خواهد بود و علم پژوهی متعالی، آن هم در تمامی عرصه ها اعم از حوزه علوم انسانی و غیر انسانی منوط و مبتنی بر تحصیل علم نافع است و تبیین روایی و تعریف عملیاتی ویژگی های پیشگفته علم نافع، مبین اصول و راهبردهای علمپژوهی متعالی است.
The present research aims at inquiry into the meaning of beneficial science and intends to clarify the concepts such as science and knowledge in Islamic recourses. The author of the article attempts to analyze the shiite، straditions about science and planning a n Islamic frame work decrypting "beneficial" and "charity" in Islamic tradition. Method: Documental descriptive analysis. Results: Beneficial science is coincident with devotional service of God، religion، original nature and rationality. It also provides charity، goodness and metaphysical sensations. Conclusion: The author of the paper believes that beneficial science is a fundamental guideline in reforming & development of science in country and scientific studies –human sciences and none human science – all have to be based on beneficial science .
خلاصه ماشینی:
"ir مقدمه امر به تعلیم و تعلم و دانشپژوهی در بسیاری از آموزههای قرآنی و روایی مورد تأکید ویژه قرار گرفته؛اما همواره یکی از مباحث مطرح در حوزۀ معرفتشناسی و مهندسی علمی کشورمان و حتی عالم اسلامی این بوده که منظور از علم و دانش متعالی،متعارف،مقبول و ممدوح در منابع اسلامی،چه علمی است؟آیا این دانش فقط در حیطۀ الهیات و علوم الهی است یا علوم دقیقه و تجربی و سایر علوم انسانی را هم در بر می گیرد؟اساسا دانشپژوهی و تعلیم و تعلم متعالی و کارامد،در آموزههای اسلامی و بهویژه روایی،چه اختصاصات و ویژگیهایی داراد؟و پژوهندگان دانش-اعم از معلمان و متعلمان-از چه صفاتی باید برخوردار باشند؟ با نگاهی کوتاه به روایات اسلامی،به خوبی فهمیده میشود که علم مقبول و ممدوح،با صفت«نافع»مورد اشاره قرار گرفته و مؤید این سخن،آن است که پیامبر اسلام(ص)بارها از علم نافع سخن راندهاند؛ همچنان که فرمودهاند:«خیر العلم ما نفع»(شیخ صدوق،1400،ص 394)؛بهترین علم آن است که فایدهبخش باشد.
(حکیمی،1380،ج 1،ص 128؛همچنین:کلینی،بیتا،ج 1،کتاب فضل العلم،باب االنوادر) اما در روایات گستردهای هم،حقوق عالمان بر متعلمان و دانشپژوهان مورد تنویر قرار گرفته است؛از جمله امام علی(ع)اظهار فرمودهاند: «از جمله حقوق شخص دانشمند بر تو این است که[هرگاه در میان جمعی بود]بر همگان سلام کنی و به او نیز اختصاصا سلام گویی؛روبهرویش بنشینی؛در حضور او با دست و چشم و ابرو اشاره نکنی؛در مخالفت با نظر او نگویی"فلانی چنین گفته است"؛نزد او از کسی غیبت نکنی؛در مجلسش در گوشی صحبت نکنی؛جامهاش را نگیری؛اگر خسته بود،در سؤال کردن اصرار نورزی؛از طول مجالسش به تنگ نیایی؛زیرا حکایت همنشینی با او حکایت درخت خرمایی است که انتظار میکشی تا کی از آن چیزی برای تو بیفتد."