چکیده:
از مهم ترین ابزارهای پژوهش در علم رجال، آشنایی و شناخت منابع این علم است. از نگاه محمدتقی شوشتری در قاموس الرجال منابع فن رجال در دو دسته «منابع مستقیم» و «منابع غیر مستقیم» جای می گیرند. در این نوشتار گونه های منابع غیر مستقیم از نگاه ایشان معرفی شده و از طرف دیگر، میزان کارآیی هر یک از این منابع، در معرفی و ارزیابی راویان بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
در باره منابع فن رجال این سؤال مطرح میشود که آیا تنها منبع فن رجال، همان منابع مستقیم و گزارشهایی است که در کتب رجالی آمده است؟ آیا نمیتوان در این فن منابع جدیدی را شناسایی و ارائه کرد تا بتوان در معرفی و ارزیابی راویان، از آنها بهره برد؟ استادیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد.
نقش سند احادیث راوی در تأیید و شرح منابع مستقیم رجالی؛ کاربرد دیگر بررسی سند روایات راویان، تأیید منابع مستقیم رجالی است؛ به این معنا که اگر منابع غیر مستقیم (سند روایات راویان) محتوای منابع مستقیم رجالی را تأیید کند، پشتوانهای اعتماد ساز برای آن خواهد بود؛ برای مثال، رجال برقی در شرح حال «ابراهیم ابن سنان»، او را جزء اصحاب امام صادق( محسوب کرده و گفتهاند که این راوی به غیر از امام صادق( از امام دیگری حدیث نقل نکرده دلائل الامامة، ص30، 40، 52.
2 از طرف دیگر، اگر در منابع مستقیم، نکتهای نامفهوم و گنگ باشد، با بررسی سند روایات ایشان میتوان در شرح و تفسیر آنها استفاده کرد؛ برای مثال، جامع الرواة در باره «یزید الصائغ» آورده است که حسن بن عطیه و شعیب الحداد و علاء بن رزین از او روایت کردهاند و او از امام صادق( روایت میکند.
1 شوشتری از این منبع در نقد و تصحیح متون رجالی نیز بهره میگیرد؛ برای مثال، در شرح حال «ابراهیم ابن موسی المروزی» میگوید که کتاب الخصال «چهل حدیث» را از او، از امام کاظم روایت کرده است.