چکیده:
مقاله پیش رو به بررسی ساختار داستان های شیخ اشراق براساس الگوی ویلادیمیر پراپ می پردازد. برای نیل به این هدف، ابتدا شاخصه های الگوی پراپ از کتاب وی اخذ و سپس با بررسی داستان های فارسی شیخ اشراق، تلاش شد تا سازه های مشترک میان آنها مشخص شود. چنین به نظر می رسد که غیبت، حرکت، راهنما، هدف، انجام کار دشوار، و وصال، مهم ترین سازه های مشترک داستان های شیخ اشراق باشد.
خلاصه ماشینی:
(سـهروردی هدف ١٣٦١: ٢ـ٢٣) ج- جدول ساختاری عقل سرخ خویشکاری عامل داستانی غیبت رفتن از ولایت انجام شرارت عمل شرارت توسط صیادان قضا و قدر اسارت دام جابه جایی / بردن انتقال از ولایتی به ولایت دیگر غربت اقامت در عالم تحیر فراموشی از یاد رفتن مکان اول رهایی غفلت موکلان عزیمت رو به صحرا نهادن راهنما / پیر پیری سرخ رو در صحرا واکنش سؤال و جواب پاسخ مثبت قهرمان داستان هدف کوه قاف موانع یازده کوه انجام کار دشوار گذر از کوه ها و درخت طوبی هدف چشمه زندگانی انجام کار دشوار رفتن در ظلمات حل مسئله / رسیدن به هدف دست یابی به حقیقت مونس العشاق الف - خلاصۀ داستان مونس العشاق این رساله از نظر ادبی از شاهکارهای سهروردی به شمار می رود.
(سهروردی ١٣٨٠: ٩٩ـ١٠٤) ج- جدول ساختاری غربت غربی خویشکاری عامل داستانی غیبت رفتن از شرق عزیمت از شرق به سمت غرب رفتن عمل شرارت دستگیری قهرمان و برادرش اسارت دام در غل و زنجیر جابه جایی بردن به قعر چاه غربت رسیدن به مکان ناشناخته راهنما / بخشنده هدهد واکنش پاسخ مثبت قهرمان هدف نجات از زندان دنیا موانع سرزمین ها و کوه ها و غارها در طول مسیر انجام کار دشوار هلاک کردن اهل خویش /گذر از موانع و سرزمین ها رسیدن به هدف حل مسئله دیدن بی واسطه حق قصه مرغان الف - خلاصه داستان قصه مرغان قهرمان داستان پرنده ای است که در میان تعدادی پرندة دیگر زندگی می کند و هنگامی که جماعتی از صیادان بـه صحرا می آیند و دام و دانه می گسترانند، در میان دام اسیر می شود.