چکیده:
انیس العاقلین از جمله آثار ملا میر قاری گیلانی است که به تقلید از گلستان سعدی نگاشته و در سال ١٠٠٥ ق به مولانا اسحاق تقدیم شده است . مولف در مقدمة کتاب آن را شرح بی وفایی روزگار پر شتاب می نامد و گله ای از ستمکاری جهان خراب . کتاب شامل حکایتهایی است اخلاقی به نثر و آمیخته به نظم ، سروده ها از خود اوست و سعدی و دیگران . نثر آن مسجع و آهنگین ، اما به دور از دشواریهای لفظی است . در این گفتار نگارنده با استفاده از تصویر دو نسخة این کتاب ، یکی متعلق به کتابخانة آستان قدس رضوی و دیگری متعلق به کتابخانة مجلس شورای ملی که در اختیار دارد به معرفی این نسخه ها پرداخته است .
Anis al-Aqelin, a work by Mulla Mir Qari Gilani, is an imitation ofGolestān-e Sadi, dedicated to Mowlana Es-haq, in 1005 AH. In the introduction, the author calls his work as a description of the faithlessness of the decelerating life and a complaint of the cruelty of the ruined world. Anis al-Aqelin is a book of moral anecdotes in prose mixed with some poems by the author, Sadi, etc. The prose is in rhythmical style with rhymed words (مسجع), without verbal difficulties.
The article tries to give a description of the book and its two manuscripts, one preserved in the Library of Astan-e Qods-e Razavi, and the other in the Library of Majles-e Shora-ye Eslami.
خلاصه ماشینی:
"(237 :1369 صفا نیز به معرفی ملا میر قاری گیلانی می پردازد و جز انیس العاقلین از دو کتاب دیگر او، مطالب العشاق و اسرارالقرآن، یاد می کند و قسمتی از متن مقدمة کتـاب را که شرح موضوع است ، می آورد: «بدین منوال کتـاب جنبـة اخلاقـی یافتـه و شایستة نامی شده است که دارد.
در مقدمة کتاب ، که به نثری آمیخته به نظم نوشته شده و مصنوع تـرین بخـش کتاب است ، پس از حمد و ثنای خدا، پیامبر (ص )، و حضرت علی (ع ) مؤلف به اسم کتاب ، نام خود، و هدف از تحریر آن اشاره می کند: هذا این رساله ای است ، مسمی به انـیس العـاقلین از مؤلفـات سرگشـتة بیابـان پریشانی و مقیم زندان حرمان و ناتوانی ملا میر قاری گیلانی مشـعر بـه عـدم وفای ایام شباب بسیار شتاب و مخبر از غایت ستمکاری و نهایت مـردم آزاری جهان خراب و ماکان من هذا الباب (انیس العاقلین ، گ ٤ الف ).
نسخة آستان قدس رضوی ترقیمه ندارد، لذا نام کاتب ، تاریخ و محل کتابت آن نامعلوم است و تنها می توان اظهار کرد که کل این مجموعه ( انیس العاقلین ، مطالب العشاق و نامه ای از مؤلف ) احتمالا به دست یک شخص کتابت شده است .
ـ معنی برخی کلمات زیر کلمه و با خطی غیر از کلمه کاتب آمده اند؛ مثل : «عثرات » (ص ٩٣) گناه ـ عنوانها، شماره ها و نشانه ها با جوهر شنگرف نوشته شده اند و گاه بسیار ریز و ناخوانا هستند به طوری که گمان می رود کاتب پس از نگارش متن آنها را با جوهری دیگر به متن افزوده است ."