چکیده:
سعدی و متنبی هر دو از شاعران بزرگ و نامی ایران و عراق به شمار می آیند که در برخی از وجوه تفکر و نحوه بیان و نوع بینش و هنر تصویرگری و جوشندگی طبعی بسیار نزدیک به یکدیگر دارند. در این پژوهش، غزل و به تبع آن، عشق و عاشق و معشوق در اشعار این دو شاعر و در راستای آن، مضامین و دیدگاه های مشترک آنان درباره این سه مقوله بررسی شده است.
Saadiand Mutenaabi are both among the greatest and most well-known poets of Iran and Iraq who share some similaritiesin their way of thinking and expression as well as their artistic vision. The present article studies their sonnets while focusing on the subjects of love، lover and beloved in their poetry. It also studies and compares their themes and similar viewpoints.
خلاصه ماشینی:
"اما دربارۀ مقولۀ عشق نزد سعدی و متنبی،باید گفت که عشق نزد سعدی،به پدیدهایعرفانی و معنوی نزدیک شده است و مفاهیمی که در شعر او مطرح میشوند،عشق او رابه ورای بهرهبرداری جسمی از معشوق ارتقا میدهد و به همین دلیل است که او از عشقخود طالب وصال نیست: {Sسعدی اگر عاشقی میل وصالت چراست#هرکه دل دوست جست مصلحت خود نخواستS}(کلیات/غزلیات،ص 605) متنبی هم شیرینترین عشق را عشقی میداند که عاشق،خواهان وصال نباشد: {Sو أحلی الهوی ماشک فی الوصل ربه#و فی الهجر فهو الدهر یرجو و یتقیS}سعدی به دلیل مقدس بودن این عشق،کشته در راه عشق را شهید میداند: {Sبیحسرت از جهان نرود هیچکس به در#الا شهید عشق به تیر از کمان دوستS}(کلیات/غزلیات،ص 611) و متنبی میگوید: {Sکم قتیل کما قتلت شهید#به بیاض الطلی و وردالخدودS}(دیوان،38/2) چه کشتههایی چون من که شعید گردنهای سفید گونههای سرخ شدند.
درحالیکه تصویرهای شعف و شادی عشق و عاشقی که بهندرتدیده میشود،همچون نسیمی زودگذر است که به حسرتی سینهسوز بدل میشود: {Sدرد عشق از تندرستی خوشتر است#ملک درویشی ز هستی خوشتر استS}(کلیات/غزلیات،ص 465) متنبی هم در میان درد و رنج عشق میگوید: {Sان کنت تسأل،شکا فی معارفها#فمن بلاک بتسهید و تعذیبS}(دیوان،212/1) اگر از روی شک و تردیدی که در شناخت ایشان داری،میپرسی،پس چه کسی تو را بهبیخوابی و درد و رنج مبتلا کرده است؟ او عشق را آسان نمیداند: {Sفمن شاء فلینظر الی فمنظری#نذیر الی من ظن أن الهوی سهلS}(دیوان،385/3) درهرحال،سعدی عشق خود را در همه جا جسمانی نمیداند که با نابودی جسم عاشقاز بین برود،بلکه پس از مرگ نیز این عشق همراه او خواهد بود: {Sز خاک سعدی بیچاره بوی عشق آید#هزار سال پس از مرگش ارببوییS}متنبی هم عشق را آتشی میداند خاموش ناشدنی."