چکیده:
در مقاله حاضر تلاش م یشود انواع تاثیرپذیری از آیات قرآنی در دیوان شاعر برجسته ایرانی، صائب تبریزی، بررسی شود. در این راستا، ابتدا ابیاتی از دیوان شاعر که متحلی به آیه ای از قرآن است استخراج و آنگاه آیه موردنظر، همراه با توضیحات لازم، ذکر می شود. بدیهی است این اقدام زمانی که با توضیحات وافی درباره بیت یا ابیات برگزیده همراه شود، علاوه بر اینکه خواننده را در درک بهتر مفهوم موردنظر شاعر یاری م یدهد، نمایانگر تسلط و توجه ویژه صائب بر آیات نیز خواهد بود. پرواضح است که هدف اصلی نگارنده، نشان دادن جنبه های پیش گفته است، جنبه هایی که علاوه بر آراستگی ادبی، سب تقویت و استحکام اشعاری است که شاعر با بهر هگیری از قرآن، و استناد به آیات، غرض خود را در تایید دیدگاه هایش، به انجاز رسانده و جای هیچ تردیدی را برای مخاطبان باقی نگذاشته است. در ادامه مقاله، جلو ههای شگرفی از داستان قرآنی حضرت یوسف، که مدنظر شاعر واقع شده است، به عنوان محکی در اثبات تسلط وافی شاعر بر آیات قرآنی، از منظر خوانندگان خواهد گذشت.
In the present article، first some verses of Sāeb’s divan have been discussed، then some verses of Quran; the ones (from Quran) which have had influence on his poetry with complete explanations. The aim of the writer is to show the aspects which result strength in his poems that can be seen obviously. Furthermore، the writer has surveyed a Quran’s story-Yusuf Surawhich has had a great effect on Sāeb and his poetry.
خلاصه ماشینی:
"{Sچیست آن کوه زمینپیما و باد راهوار#بارهای صحرانورد و مرکبی دریاگذر#هیکلی پولادسم آهعوتکی غشغاودم#پیکری پاکیزه گوهر راهواری شاهوار#جلوۀ طاووس دارد گاه جولان در نبرد#با تگ گوران بود گاه دویدن در شکار#خویشتن تازان کند گاه سبق مانند یوز#خویشتن درهم کشد گاه حضر مانند مارS}(همان:ص 261،ابیات 5،4،2،1) ابیات فوق درست،هممضمون با این بیت معلقۀ امروء القیس است: {Sله ایطلا ظبی و ساقا نعامه#أرخاء سرحان و تقریب تتفلS}(همان،ص 87) ج-تأثیرپذیری تصویری تصاویر شعری معزی بیشتر مأخوذ از شاعران پیش از خود،یعنی عنصری،فرخی،منوچهری،برهانی،لامعی و...
تسلط امیر معزی به ادب عربی باعث شده است که شاعر،علاوهبر ذکر اسامی شعرا و شخصیتهای عرب،بسیاری از آیات و مشامین قرآنی را نیز بهبهترین شکل در دیوان خود بیاورد و همچنین بعضی از قصاید معروف شاعران عرب را دردیوان خود استقبال و تضمین کند.
رودکی قدیمیترین شاعر سبک خراسانی،بیش از یک هزار سال پیش،داستانیوسف را در شعر خود با استناد به قرآن و در قالب تلمیح،به زیبایی بیان کرده است: {Sنگارینا شنیدستم که وقت محنت و راحت#سه پیراهن سلب بودست یوسف رابه عمر اندر#یکی از کید شد پر خون دوم شد چاک از تهمت#سوم یعقوب را از بوش روشن گشت چشم ترS}(رودکی،1369:19) این شیوه،بعدها در دورۀ عراقی به اوج خود رسید و از سوی شعرای مسلمانی که بیشترعارف مسلک بودند،ادامه بافت.
چنانکه ازعنوان مقالۀ حاضر برمیآید و در چکیده نیز به آن اشاره شد،نگارنده در پیآن است که ابیات دیوان صائب را،ازمنظر آیات قرآن،مورد کندوکاو قرار دهد و تا آنجا کهمیسر است،گویاترین و بارزترین ابیات را که بدون کمترین شک برگرفته از آیههایگوهربار قرآنی است،از میان سایر اشعار برگزیند و همراه با توضیح دقایق،ارتباط کاملمیان بیت و آیه را در آنها بازگو کند."