چکیده:
تشکیل جامعه آرمانی از دغدغههای فکری بشر است که از دیرباز اندیشه او را به خود مشغول کرده است. کتاب «زرین کوچک» تامس مور را میتوان به عنوان شاهد مثالی بر این ادعا ذکر کرد. در این کتاب، که از مشهورترین نمونههای آرمانشهر غربی به شمار میرود، نویسنده کوشیده است تا با توصیف جزئیات به خلق جهان مطلوب خود بپردازد. از سوی دیگر نیز یکی از آرمانشهرهای شرقی (ایران) شهر «نیکان» است که نظامی در آن به توصیف جامعه آرمانی خود پرداخته است. راقم این سطور سعی کرده است تا با بررسی این دو جامعه آرمانی تفاوت نگرش اندیشههای شرق و غرب و همچنین وجوه شباهت و افتراق این دو مدینه را بیان کند.
خلاصه ماشینی:
"نظامی مسلمانی معتقد و موحدی مخلص است که اعتقادش به وحدانیت خداوند به صفا و نورانیت آراسته است و وابستگی او به سیرههای اسلامی در آثارش کاملا منعکس است و همین دیندرای او سبب میشود که مهمترین ویژگی ساکنان آرمانشهر خود را دینداری و دینپروری بداند که این موضوع خود تفاوت دیگر«شهر نیکان»و«یوتوپیا»است که در مباحث بعدی به آن خواهیم پرداخت؛اما: الف)تفاوت در نوع دین مردمان جهان مطلوب نظامی و مور سبب شده که ساکنان آرمان شهر نظامی همواره به نوعی تسلیم و رضا در برابر مشیت الهی دست یابند؛چرا که آنان برخلاف مردمان«یوتوپیا»در برابر قضا و قدر و صورت کلی نظام هستی تسلیم بوده، نسبت به آن راضی بودند.
نتیجه با دقت در مطالبی که بیان شد و نیز با توجه به اصول و مبانی مشترک«یوتوپیا»و «شهر نیکان»و دیگر آرمان شهرها میتوان اینگونه ارزیابی کرد که ارکان اساسی اغلب آرمان شهرهای دنیا(شرق و غرب)بسیار به هم نزدیک است و در همۀ آنها(عدالت، حکمت،شجاعت،عفت و سخاوت)اساسیترین ویژگی ساکنان مدینه است؛زیرا اندیشۀ آرمان شهر احتمالا ابتدا از شرق به غرب رفته و سپس توسط افلاطون در«جمهور»تکامل یافته و از آنجا به فلسفه و ادبیات دیگر ملل راه یافته است؛چه«حکمت یونان متأثر از اندیشههای شرق بوده و اگر نهال اندیشۀ یونان از آب حکمت شرق سیراب نمیشد،هر آینه اولین مکاتب حکمی یونان با آن شکوفایی هستی نمییافت»(ورنر،1373؛ 8)."