چکیده:
آیات17 تا 21 از سورة لیل، به ویژه آیة «سیجنبها الاتقی»، در نظر مفسران و متکلمان اهلسنت جایگاه ویژهای دارد و یکی از مستندات مهم آنان در اثبات افضلیت و خلافت ابوبکر است؛ به گونهای که گفتهاند: «سورة واللیل سورة أبیبکر». اهلسنت برای اثبات مدعای خود به دو محور «روایات و اجماع» و «تحلیل درونی از آیات» استناد کردهاند که از دیدگاه متکلمین و مفسرین شیعه، روایات مورد استناد آنها از لحاظ سندی ضعیف و از لحاظ متن با تعارض و تناقض و اشکالات دیگر همراه است و اجماعی نیز مبنی بر نزول این آیات دربارة ابوبکر وجود ندارد. از دیدگاه شیعه، مصداق «الاتقی» ابوالدحداح است و آیات از لحاظ مدلول، عاماند.
خلاصه ماشینی:
"دربارة روایت قول دوم که سورآبادی طرح کرده است، باید گفت: علاوه بر تعارض با روایات دیگر و نیز اشکالی که در قسمت «تناسب نداشتن با واقعیتهای تاریخی» ذکر میشود، در هیچیک از کتب تفسیری چنین سبب نزولی برای این سوره یا آیة شریفه ذکر نشده است و ذکر نشدن آن در کتب اسباب النزول یا تفاسیر اهلسنت دلیل دیگری بر نادرست بودن سخن سورآبادی است؛ خصوصا که وی سندی برای ادعای خود ذکر نکرده است؛ چنانکه روایت قول سوم که ابن العربی آن را بیان کرده نیز این چنین است.
2. تناسب نداشتن با واقعیتهای تاریخی دومین ضعف و اشکال موجود در روایات مورد بحث این است که در متن همة آنها از مال و ثروت بسیار ابوبکر و انفاقهای گستردة او به رسول الله( یاد شده است که این موضوع با واقعیتهای تاریخی همخوان نیست؛ چراکه اولا: ثروتمند بودن ابوبکر ثابت نیست، بلکه قراین نشان میدهد که وی و پدرش از لحاظ مالی در چنین سطحی قرار نداشتند، چون از یک طرف، پدر ابوبکر (ابوقحافه عثمانبن عامر) اجیر عبداللهبن جدعان 520 بوده و میهمانان را به سفره وی فرامیخوانده ودر ازای آن مزد دریافت میکرده است؛ چنانکه محمدبن حبیب بغدادی (م 245ق) در کتاب المنمق مینویسد: «کان له [عبداللهبن جدعان] منادیان ینادیان أحدهما بأسفل مکة و الآخر بأعلی مکة و کان المنادیان أباسفیانبن عبد الأسد و أبا قحافة»."