چکیده:
انبیاء و اولیاء الهی که از مصادیق بارز بندگان مخلص خداوند هستند، طبق تصریح آیات قرآن مجید از دایره نفوذ و وسوسه باطنی ابلیس مصون و در امان میباشند؛ ولی نکته قابل توجه این است که آیاتی وجود دارد که از مداخله و اخلالگریهای ابلیس در برنامهها یا اهداف انبیاء و اولیاء الهی حکایت میکند که عبارتند از: مس و آزار جسمی، نسیان افکنی، جلوگیری از تحقق آرمانهای الهی و القاء وساوس و شبهات انحرافی.
مفسران بزرگ قرآن هر کدام دیدگاههای خود را در این باره ابراز داشتهاند؛ لکن علامه طباطبایی در تفسیر گرانقدر المیزان در برخی موارد مانند مس و آزار جسمانی نظرات متفاوتی نسبت به دیگر مفسران آورده است؛ لذا در این پژوهش بر آن هستیم تا ضمن بیان دیدگاه مفسران مختلف، به تبیین و تشریح موارد اختلافی دیدگاه علامه طباطبایی با دیگر مفسران و شبهه زدایی در این زمینه بپردازیم.
خلاصه ماشینی:
دیدگاه اکثریت مفسران به جرأت میتوان گفت اکثریت مفسران، مانند فضل بن حسن طبرسی، شیخ طوسی، سیوطی، ابوالفتوح رازی، آیت الله مکارم شیرازی، آلوسی و فخر رازی معنای «مس شیطان» را همان وساوس وی و مراد از «نصب و عذاب» را گرفتاریها و بد حالیها و مشقتهای حضرت ایوب از جانب خود یا فرزندانش دانستهاند؛ لکن این وساوس ابلیس را یا در خود حضرت ایوب دانستهاند، بدین صورت که ابلیس در دل ایوب وسوسه و القاء میکرد که بیماری تو طولانی شده، خدایت تو را با آن همه شکر و اطاعت فراموش کرده، چه نعمتیهای عظیمی داشتی؟ چه قدرت و قوتی؟ همه را از تو گرفت، باز هم شکر او را به جا میآوری؟ چه کردی که خداوند تو را به این حال انداخته؟ خداوند هرگز به تو رحم نخواهد کرد...
نسیان افکنی آیاتی از قرآن کریم دلالت میکند بر اینکه ابلیس قدرت و توانایی اختلال در حافظه انبیاء و معصومین و در نتیجه ایجاد فراموشی را دارد، لذا این سوال به ذهن خطور میکند که آیا ممکن است شیطان بر پیامبر مسلط گردد و باعث فراموشی او شود و به تعبیر دیگر آیا با وجود مقام عصمت و مصونیت از خطا، ممکن است پیامبر گرفتار فراموشی اشتباه گردد؟ برای یافتن پاسخ این سوالات ابتدا ذیلا به بررسی چند آیه در این زمینه میپردازیم: 2-1.
گروهی از مفسرین من جمله: فضل بن حسن طبرسی، آیت الله مکارم شیرازی، ملافتح الله کاشانی و نیز علامه طباطبایی معتقدند که خطاب موجود در این آیه اگرچه برای پیامبر(ص) است لذا مراد و مقصود، امت اسلام میباشد؛ زیرا با توجه به مقام عصمت انبیاء، آنها نه تنها از گناهان بلکه حتی از فراموشی احکام خداوندی هم مبرا هستند و فراموش کردن احکام الهی از آن حضرت عینا مانند مخالفت عملی باعث گمراهی سایرین میشود.