چکیده:
هدف پژوهش حاضر، معرفی نسخه خطی مثنوی لیلی و مجنون مکتبی شیرازی، سروده سال 895ق، مضبوط به شماره 10379 در کتابخانه آیتاللّه مرعشی نجفی است. معرفی ویژگیهای این اثر و تاریخگذاری آن با اتکا به قراین سبکشناسانه و مقایسه تطبیقی تصاویر انجام شده است.
نسخه مذکور دارای 101 برگ به ابعاد 5/6×10سانتیمتر است. کتابت متن و سرلوحهها به دانگ غبار و خط شکستهنستعلیق انجام شده است. تذهیب محدود به صفحات آغازین بوده و به همراه رنگآمیزی جداول و ترسیم هشت نگاره آن صورت گرفتهاست. جلد به شیوه نقاشی لاکی و تزیین گل و بوته است. نسخه در سال 1381ش به کتابخانه اهدا شده است و به استثنای یک مهر مدور «مراجعه و تفتیش» به تاریخ 1312 ش، مشخصه دیگری ندارد.
اهمیت نسخه در قطع کوچک آن است که باید آن را نسخهای تفننی محسوب کرد. با اتکا به بررسیهای تطبیقی، میتوان گفت که این نسخه متعلق به اواخر دوره قاجار است. شیوه گل و مرغ مورد استفاده برای جلد به مکتب شیراز تعلق دارد و به احتمال زیاد کتابت اثر نیز در همین شهر به انجام رسیده است. نگارههای آن نمایشگر شیوه دوران زندیه در ترسیم پیکرهها، حالات و نوع پوشش هستند.
The present study is intended to introduce the MS of Maktabi's Mathnavi-e Leyli o Majnun, composed in 895 A.H./1490 CE and preserved under No 10379 at Āyatollah Mar'ashi's library. The description of the features and the dating method of this work have been executed according to the stylistic indications and a comparison of its images.
The MS consists of101 folios each of 10 x 6.5 centimeters. The text of the book is written in dāng-e ghobār and shekasteh-nasta'liq styles. Illumination is limited to the beginning pages, further completed by the painting of tables and the drawing of 8 figures. The cover represents lacquer painting and a floral design. The MS wasdedicated to the library in 1381 Sh./ 2002 and has no other specific feature but a round stamp, dated 1312 Sh., bearing the words "morāja'a va taftish"(visiting and checking").
The significance of this codex is in its small format; thus it should be counted as an atypical MS. Based on comparative studies it could arguably be maintained that this MS belongs to the late Qajar era. The use of gol o morgh style (a design representing flowers and birds) for book covers belongs to the Shiraz School and, most probably, the scribing of it has taken place in the same city. Its images represent the Zand-period method of drawing figures, various modes and kinds of clothing.
خلاصه ماشینی:
"شیوۀ گل و مرغ مورد استفاده برای جلد به مکتب شیراز تعلق دارد و به احتمال زیاد کتابت اثر نیز در همین شهر به انجام رسیده است.
اما در این کتابخانه آثار دیگری نیز وجود دارد که به واسطه اهمیت کمتر یا در دست نبودن اسنادی از نسخه و آگاهی ناچیز در مورد آنها،تاکنون به زیور طبع آراسته نشدهاند یا پژوهش دقیقی بر روی آنها صورت نگرفته است.
جلد مشخصات شیوۀ زندیه را بر خود دارد و متعلق به اواخر این دوران یا اوایل دورۀ قاجاریه است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 3:تذهیب صفحات اول و دوم(عکس از:کتابخانۀ آیت الله مرعشی) نگارهها نسخۀ حاضر مصور است و هشت مجلس دارد.
اما این نسخه در بعد تصویری نشانگر مکاتب نگارگری پس از صفوی و توجه آنها به جزییات محیط پیرامونی و نوعی طبیعتگرایی در این آثار است که میتواند راهی را برای تأیید ترسیم آن در دورۀ زندیه یا اوایل قاجار بگشاید.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 5:تصاویری از دورۀ زندیه(مرجع:مکداول 1374) این نسخه در سال 1381 ش به کتابخانۀ آیت الله مرعشی اهدا شده است،اما هیچ آگاهیای از وضع پیشین آن در دست نیست.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 6:تصاویر صفحه اول و آخر(عکس از:کتابخانۀ آیت الله مرعشی) نتیجهگیری نسخۀ لیلی و مجنون نوشتۀ مکتبی شیرازی،مضبوط به شمارۀ 10379 در کتابخانۀ آیت الله مرعشی را باید در زمرۀ نسخههای منحصر به فردی دانست که از منظر ابعاد اثر و شیوۀ کتابت آن اهمیت بسیار دارد."