چکیده:
موضوع خرکت اجزاء جمله و آنها همواره مورد بحث
زبانشناسان بوده است. یکی از این مباحث مبتداسازی/ قلب نحوی و کانونیسازی بوده
است. برخی حرکت سازه به ابتدای جمله را مبتداسازی و برخی دیگر تاکید و
کانونیسازی دانستهاند. در این بین. اپداع اصطلاحات نوین و گاهی همپوشی اصطلاحات
مبتداء نهاد. کانون, تاکید و تقابل مشکلاتی را برای پژوهشگران به وجود آورده است.
مقصود از مبتدا چیست؟ مفهوم کانون و کانونیشدگی چیست؟ این تحقیقی با استفاده از
پیکرهای متشکل از ۱۰ فیلمنامة فارسی و با تجزیه و تحلیل ۱۲۲ جمله که بهصورت غیر
تصادفی انتخاب شدهاند. با روش توصیفی - تحلیلی. به بررسی دادهها پرداخته است. در
این جملات. سازههایی که توسط کانوننمای «که» برجسته و کانونی شدهاند. ازنظر نوع
سازه نقش سازه. اطلاع کهنه و نو. از منظر کلام و شنونده و نیز جایگاه سازه مورد بررسی
قرار گرفتهاند. مهمترین دستاورد این تحقیق این است که کانونیسازی توسط کانوننمای
«که» در زبان فارسی بهصورت «درجا» صورت میگیرد و هرگونه حرکت سازه به ابتدای
جمله صرفا جهت مبتداسازی است.
خلاصه ماشینی:
"کریمی (Ibid:134) با نقل از کیس (Kiss 1998) ،زابولکسی (SZAboLcsi 1997) و ریتزی (Rizzi 1997) ادعا میکند که حرکت سازۀ کانونی به شاخص گره گروه کانونی است و برای این حرکت نمودار زیر را ارائه میکند: (به تصویر صفحه مراجعه شود) کریمی (2005:135) مثالهای(14)و(15)را ارائه میکند که سازۀ دارای کانون تقابلی،تکیۀ سنگین دارد و به صورت اختیاری به جایگاه شاخص گره کانون میرود: 14-الف:من دیوان حافظ برا کیمیا خریدم.
او از این نظر کانون را از مبتدا متمایز میداند؛زیرا مبتدا اطلاع کهنه محسوب میشود و اگرچه آن هم به ابتدای جمله حرکت میکند،تفاوت آنها از منظر ساخت اطلاعی است.
5. حرکت سازه از 122 یافت مورد بررسی در این پژوهش که در آنها عنصر«که»نقش کانون نمایی را برعهده داشت،تنها در 11 مورد سازۀ کانونی شده به ابتدای بند حرکت کرده بود که در جدول(4)نشان داده شده است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) در جدول(5)نقش دستوری سازههایی که با نقشنمای«که»ظاهر میشوند و به آغاز بند حرکت کردهاند مشخص شده است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) همان طور که در جدول(5)نشان داده شده است،همۀ سازههایی که جای اصلیشان ابتدای بند نیست-یعنی همۀ سازهها به غیر از فاعل دستوری-اعم از گروه متممی،مفعول مستقیم،همراه فعل مرکب،متمم صفت برتر و انواع افزودهها،میتوانند به ابتدای بند حرکت کنند.
به نظر نگارنده،هرسازهای در بند میتواند در جایگاه خود کانونی شود و نیازی به حرکت ندارد و اگر سازهای به ابتدای جمله حرکت میکند با انگیزۀ مبتداسازی است؛ از اینرو،سازهای که مبتدا میشود میتواند کانونی نیز باشد،به این معنا که سازه در جایگاه خود کانونی شده،اما با انگیزۀ مبتدا سازی به ابتدای جمله حرکت کرده است."