چکیده:
»ﺳﻴﻼن ذﻫﻦ« ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎی ﻧﻮ رواﻳﺖ داﺳﺘﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر وﻳﮋه در ﺳﺪة اﺧﻴﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و اﻗﺒﺎل داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ روش در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ، ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ روﺷﻬﺎی رواﻳﺖ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و رﻣﺎﻧﻬﺎی رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮری ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺑﺮﺧﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد اﻳﻦ روش ﺑﺎ روﺷﻬﺎی »ﻧﺠﻮای درون« و »ﺗﺤﻠﻴﻞ رواﻧﻲ« ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. در واﻗﻊ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻜﻞ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎی رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ ﻳﺎ 9 ﺳﺮآﻏﺎز ﻇﻬﻮر ﭼﻨﻴﻦ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻳﻲ در ﻗﺎﻟﺐ »ﻧﺠﻮای درون« ﺑﻮده ﻛﻪ اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ و در داﺳﺘﺎن و رﻣﺎن ﻣﺪرن ﺑﻪ ﺻﻮرت روش ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﺎ درآﻣﺪه اﺳﺖ.ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎره 12،ﭘﺎﻳﻴﺰ 7831 در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻼش ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻗﻴﻖ اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ، روﺷﻬﺎ و وﻳﮋﮔﻴﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن و ﻧﻴﺰ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎ و اﺻﻮل رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ آن ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺷﻮد.
خلاصه ماشینی:
"اﺑﻴﺮاﻣﺰ، ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻛﺎﻣﻠﻲ از اﻳﻦ اﺻﻄﻼح اراﺋﻪ ﻛﺮده و آن را اﺻﻄﻼﺣﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر وﻳﻠﻴﺎم ﺟﻴﻤﺰ در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد اﺻﻮل رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﺮای ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺼﻮرات، ﺧﺎﻃﺮات، اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ذﻫﻦ ﺧﻮدآﮔﺎه ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده و از آن ﻫﻨﮕﺎم اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﺮای ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳﻚ روش رواﻳﻲ در داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﺪرن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
اول ـ ﺗﻚﮔﻮﻳﻲ دروﻧﻲ ادوار دوژاردن، ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ از وی ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪ، ﺗﻚﮔﻮﻳﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻧﻮﻟﻮگ دروﻧﻲ را اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ: »ﺗﻚﮔﻮﻳﻲ دروﻧﻲ، ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻴﺘﺎ ﻫﻤﺘﺎی ﺷﻌﺮ اﺳﺖ، ﻛﻼﻣﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﻠﻔﻮظ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ داﺳﺘﺎﻧﻲ )ﻛﻪ در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن راوی اﺳﺖ( از ﻃﺮﻳﻖ آن اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎی دروﻧﻲ ﺧﻮد را ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ ـ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ.
اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ دو ﺷﺮط ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد: اول آﻧﻜﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ذﻫﻨﻲ، ﺗﺎم و ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻛﻼم از آن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﮔﺎه ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎره12، ﭘﺎﻳﻴﺰ 7831 ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻲرﺳﺪ و دوم آﻧﻜﻪ ارﺗﺒﺎط و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﻄﻘﻲ در آن وﺟﻮد دارد و آﺷﻔﺘﮕﻴﻬﺎی ﺳﻴﻼن ذﻫﻦ در آن دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد« )ﻫﻤﻔﺮی،5791: ص65(.
91 رﻣﺰ و اﺳﻄﻮره در روش ﺳﻴﻼن ذﻫﻦ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎر12، ﭘﺎﻳﻴﺰ 7831 ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ در ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻋﻠﻢ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ـ ﺑﻮﻳﮋه از ﻃﺮﻳﻖ رؤﻳﺎﻫﺎ ـ ﻛﺸﻒ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزی و رﻣﺰ دو اﺑﺰار ﻣﻬﻢ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﻮدآﮔﺎه و ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ذﻫﻦ اﺳﺖ، اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ در روش ﺳﻴﻼن ذﻫﻦ، اﻫﻤﻴﺖ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎری ﻳﺎﻓﺖ."