چکیده:
اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﺠﺎز را از دﻳﺪﮔﺎه ﺑﻼﻏﻴﻮن و ﻣﻌﻨﻲﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺷﻌﺮی ﻳﺎﻛﻮﺑﺴﻦ و ﺗﻌﺮﻳﻒ او از ﻗﻄﺐ ﻣﺠﺎزی زﺑﺎن، ﻣـﻲﻛﻮﺷـﺪ ﺗـﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺳﺎزوﻛﺎر اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه را در اﺷﻌﺎر ﺷﺎﻋﺮان ﻣﺪﻳﺤﻪﭘـﺮداز ﺗﻮﺿـﻴﺢ دﻫـﺪ. ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻌﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﺳﺒﻚ ﻧﻴﻤﺔ اول ﻗﺮن ﭘـﻨﺠﻢ ﻫﺠـﺮی از ﻧﻈﺮ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺷﻌﺮی، ﻣﻮرد دﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﻋﻤﻠﻜﺮد دو ﻣﺤﻮر ﺗﺮﻛﻴﺐ و اﻧﺘﺨﺎب رادر اﺑﻴﺎﺗﻲ از ﺷﻌﺮ او ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻛﺎرﻛﺮد اﻳﻦ دو ﻣﺤـﻮر ﺑـﺮ 311 ﻗﻄﺐ ﻣﺠﺎزی زﺑﺎن، ﻣﺪﻟﻮل را از ﻧﻈﺎم زﺑﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺪاق ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎرج از زﺑـﺎن ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺷﻌﺮی را ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآورد ﻛﻪ ﺑـﻪ رﻏـﻢ ﺑﻬـﺮهﮔﻴـﺮی ازﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎره 12،ﭘﺎﻳﻴﺰ 7831 آراﻳﻪﻫﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎی ﻫﻨﺮی از ﻟﺤﺎظ زﺑﺎﻧﻲ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑـﻪ زﺑـﺎن ارﺟـﺎﻋﻲ ﻧﺰدﻳـﻚ و ﻫﻤﻮاره ﻣﻌﻨﻲاﻧﺪﻳﺶ اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
"ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻌﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﺳﺒﻚ ﻧﻴﻤﺔ اول ﻗﺮن ﭘـﻨﺠﻢ ﻫﺠـﺮی از ﻧﻈﺮ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺷﻌﺮی، ﻣﻮرد دﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﻋﻤﻠﻜﺮد دو ﻣﺤﻮر ﺗﺮﻛﻴﺐ و اﻧﺘﺨﺎب رادر اﺑﻴﺎﺗﻲ از ﺷﻌﺮ او ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻛﺎرﻛﺮد اﻳﻦ دو ﻣﺤـﻮر ﺑـﺮ 311 ﻗﻄﺐ ﻣﺠﺎزی زﺑﺎن، ﻣﺪﻟﻮل را از ﻧﻈﺎم زﺑﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺪاق ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎرج از زﺑـﺎن ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ.
ﻣﺪاﻳﺢ ﺳﺒﻚ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ و آﺷﻜﺎرﮔﻲ ﻗﻄﺐ ﻣﺠﺎزی زﺑﺎن ﺷﻌﺮﻫﺎی ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ و داﺳﺘﺎﻧﻲ ﻓﺎرﺳﻲ، اﻏﻠﺐ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﻲاﻧﺪﻳﺸﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺳﺒﺐ زﺑﺎن در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد در آﻧﻬﺎ اﺑﺰار اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻌﻨﻲ اﺳـﺖ )ﭘﻮرﻧﺎﻣـﺪارﻳﺎن، 4731: ص51( و ﺷﺎﻋﺮان ﭼﻮن از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻳﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ذﻫﻦ آﻧﺎن روﺷﻦ ﺑﻮد ﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪای ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺑﺎ 121 آن آﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ اﻣﻜﺎن آﺷﻨﺎﻳﻴﺸﺎن ﺑﺎ آن ﻣﻴﺴﺮ ﺑﻮد، ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ، زﺑﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪای ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﮔﺬر از دال و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺪﻟﻮل ﺑﺮای ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن ﻣﻤﺘﻨـﻊ ﻧﮕـﺮدد ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎره12،ﭘﺎﻳﻴﺰ 7831 )ﭘﻮرﻧﺎﻣﺪارﻳﺎن، 0831: ص04(.
ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎره12، ﭘﺎﻳﻴﺰ 7831 ﻣﺠﺎورت و ﻫﻤﻨﺸﻴﻨﻲ دو ﻧـﺸﺎﻧﻪ )ﻣـﺸﺒﻪ و ﻣـﺸﺒﻪﺑـﻪ( در ﺑـﺴﻴﺎری از ﻣـﻮارد و ﺑـﻮﻳﮋه در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺣﺴﻲ اﺳﺖ، ﻣﺪﻟﻮل را از ﻧﻈـﺎم زﺑـﺎن ﺑـﻪ ﻣـﺼﺪاق ﺣﻘﻴﻘـﻲ آن ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ، اﻣﻜﺎن دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪه را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺪاق ﺣﻘﻴﻘﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت دﻗﻴـﻖ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﻴﺎل، درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﺪ."