چکیده:
یکی از دلایل شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی تجلی روحیه احسان و نیکوکاری، نوع دوستی و خیرخواهی در قالب سنت حسنه وقف و انجام امور خیریه و عام المنفعه است. وقف کتاب از همان آغاز صدر اسلام به عنوان یک عمل خیر و سنّت نیکو و پسندیده در شماره صدقه جاریه و باقیات الصالحات به حساب میآمده است و پاداش و اجر فراوان اخروی و شهرت و نام نیک و جاودانگی یاد و خاطره واقف را به همراه داشته است. وقف کتاب شاید رایجترین نوع وقف در میان مسلمانان بوده است. از وقفنامه های مربوط به کتاب آگاهیهای تاریخی بسیاری استفاده میشود و نشر آنها زوایای تاریخی بسیاری را روشن خواهد کرد. علاوه بر این که، این کار در تاریخ اسلام، سهم عمده ای در پیدایش کتابخانه های گوناگون داشت، بیشتر کتابهای خطی اسلامی موجود در کتابخانه های جهان، نتیجه همین عمل خداپسندانه بوده است در این نوشتار به تاریخچه وقف کتاب در جهان اسلام، آراء فقهای اسلام در مورد وقف مصاحف و کتب، انگیزه های وقف کتاب، انواع وقف کتاب به همراه نمونههایی از وقف کتاب به کتابخانهها، همچنین به نقش وقف در حفظ کتابهای خطی و تاثیر وقف بر اهدا کتاب میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
علاوه بر اين که، اين کار در تاريخ اسلام، سهم عمده اي در پيدايش کتابخانه هاي گوناگون داشت، بيشتر کتابهاي خطي اسلامي موجود در کتابخانه هاي جهان، نتيجه همين عمل خداپسندانه بوده است در اين نوشتار به تاريخچه وقف کتاب در جهان اسلام، آراء فقهاي اسلام در مورد وقف مصاحف و کتب، انگيزه هاي وقف کتاب، انواع وقف کتاب به همراه نمونههايي از وقف کتاب به کتابخانهها، همچنين به نقش وقف در حفظ کتابهاي خطي و تأثير وقف بر اهدا کتاب ميپردازيم.
به همين دليل وقف کتاب که ارتباط تنگاتنگي با نظام عمومي وقف در اسلام داشت و عملي بسيار پسنديده بود به شدّت مورد توجه عموم پيروان اسلام قرار گرفت، به صورتي که علما، دانشمندان، خلفا، سلاطين، وزرا امرا، تجّار، نيکوکاران و به ويژه مؤمنان و پارسايان و به خصوص کتاب دوستان و علاقمندان به پيشرفت علمي و فرهنگي مسلمانان در اين راه از يکديگر سبقت ميگرفتند و زمينها، ساختمانها، باغها، اثاثيه، تجهيزات و مجموعه هاي ارزشمند آثار و تأليفات علما و دانشمندان اسلامي را به کتابخانهها وقف ميکردند تا مورد استفاده عموم مسلمانان قرار گيرد.