چکیده:
در جنگ چالدران که در آن شاه اسماعیل به دلیل نداشتن اسلحه آتشین (توپ وتفنگ) و یک ارتش ملی (غیر عشایری )شکست خورد،سلطان سلیم تنها به یک هدف خود که ضمیمه ساختن قسمتی از مناطق کرد نشین و ترکمان نشین به قلمرو عثمانی بود رسید که اینک دولت ترکیه گرفتار مشکل ناشی از همین عامل است و با استقلال خواهی کردها دست پنجه نرم می کند.سلطان سلیم اول پس از پیروزی در نبرد چالدران به سوی تبریز پیش راند و چهارم سپتامبر(14شهریور) وارد شهر شد اما بر اثر مقاومت مردم و جنگ و گریز نیروهای محلی وفادار به شاه اسماعیل مجبور به بازگشت شد شاه اسماعیل تا زمان جنگ چالدران مخالف اسلحه آتشین بود وآن را اسلحه کشتار جمعی و به کار بردنش را خلاف آیین جوانمردی می پنداشت.به علاوه نیروهای او عمدتا از عشایر قزلباش بودند و وی فاقد یک ارتش ملی مرکب از افراد همه نقاط کشور بود.جنگ چالدران بزرگترین جنگ شمشیر با تفنگ در طول تاریخ است،پس در این مقاله سعی شده به بررسی روابط خارجی دولت صفویه به ویژه در زمان شاه اسماعیل صفوی و تاثیر آن بر جنگ چالدران پرداخته می شود
خلاصه ماشینی:
"(عالم آرای عباسی،1382،ج1،ص41)زیرا هدف سلیم از سلاح توپخانه از پا انداختن سواران قزلباش بود (ولایتی،ص169)شاه اسماعیل که می باید نیروی خود را با کمال صرفه جویی بکار اندازد و مراقب همه جا باشد (سیدمحمد کونه) را با یک عده سه هزار نفری مأمور کمک بجناحین کرد و به او گفت همین که حس کردی یکی از دو جناح ما ممکن است از پا درآید بکمک آن بشتاب و برای اینکه بدانی آیا احتیاج به کمک دارند یا نه با دو فرمانده جناح راست و چپ ما تماس بگیر، شاه اسماعیل که همه جا را تحت نظر داشت یک مرتبه دید که سربازان عثمانی در قلب جبهه، نبرد با سربازان ایرانی را قطع کرده و عقب نشستند (متز،اشتن،1385،ص262) و در پشت سر توپها قرار بگیرند این حرکت در کمال اتفاق و چابکی بجا آورده شد.
(ولایتی،ص180) هرچند سلطان سلیم به هدف اصلی خود از جنگ با قزلباشان، که نابودی کامل دولت صفوی بود، نرسید وقتی توقف او در پایتخت تصرف شده صفوی (تبریز) از هشت روز تجاوز نکرد، اما شکست نیروی قزلباشان در چالدران در روحیه و رفتار شاه اسماعیل تأثیر منفی فراوان کرد این تلخکامی شاه اسماعیل را عمدتا باید ناشی از دو عامل دانست ؛ آگاهی یافتن او از وجود تضادی غیر قابل رفع در میان امرای قزلباش، که ارکان دولت صفوی بودند و استشعار او از کشته شدن هاله شکست ناپذیری و قدس آمیزی که سخنان و تصمیمهایی (مرشد کامل) را در اذهان عامه میپوشاند."