چکیده:
حماسه های ملی ایران و در راس آن ها شاهنامه، سرگذشت پر فراز و نشیب ایران است در اندیشه ایرانی،آن گونه که بوده است یا آن گونه که ایرانی می پنداشته که بوده است یا می خواسته که بوده باشد. چنین آثار سترگی بایسته است که از هر دیدگاه و جنبه ای مورد بررسی قرار بگیرند. یکی از این جنبه ها، بررسی محتوایی این آثار از منظر انواع ادبی(Literary Genres ) یا به قول قدما اغراض شعری است. حماسه اگر چه خود یک نوع مستقل است؛ اما به سبب گستردگی موضوعات آن، در درون خود انواع متفاوت دیگری نیز نهفته دارد. با بررسی و مطالعه دقیق ده اثر حماسی ملی ایران ( شاهنامه، گرشاسپ نامه، برزونامه، فرامرزنامه، بانوگشسپ نامه، شهریارنامه، بهمن نامه، کوش نامه،کک کوهزاد و جهانگیرنامه)، در مجموع چهل و شش نوع ادبی در درون آن ها یافت شد که حاصل کار، آمار دقیق هر یک از انواع ادبی در هر یک از این منظومه ها و نیز بررسی تداخل هر یک از آن انواع، در یک دیگر است.
خلاصه ماشینی:
نوع گفتگو به صورت مشترک با این انواع آمده است( منظور از به صورت مشترک آن است که برخی بیتها ، در عین حال که نوع مورد بحث هستند، در نوع های زیر نیز قرار می گیرند): شاهنامه: وصف، فریب، مدح، تغزل، عتاب، پیغام، اسطوره، رؤیا، اعتذار، ستاره شمری، معما، مناظره، هجو، پند، گله، رمانس، وقایع گویی، طعنه، مفاخره، تقاضا، امثال وحکم، افسانه، طردیات، فال، فلسفی، بث شکوی، نیایش، مذهبی، مرثیه، حسب حال، داستان نمادین و تمثیلی،سوگند، طنز.
بهمن نامه: پیغام، فریب، افسانه – اسطوره، ستاره شمری، وقایع گویی، داستان نمادین و تمثیلی، وصف، عتاب، هجو، مدح، اعتذار، مفاخره، رؤیا، گله، نیایش، امثال و حکم، پند، تغزل، تقاضا، حدیث نفس، سوگند، طنز، فال.
کوش نامه: فریب، اسطوره، مدح، هجو، افسانه، پند، رؤیا، گله، تعلیمی، ستاره شمری، وقایع گویی، بث شکوی، تقاضا، وصف، سوگند، پیغام، طعنه، عتاب، تک گویی درونی، مفاخره، نیایش، مذهبی، مرثیه، اعتذار، امثال و حکم، داستان نمادین و تمثیلی، فال.
نوع وصف به صورت مشترک با این نوع ها آمده است: شاهنامه: اسطوره، گفتگو، مذهبی، فلسفی، نامه، ساختمان و ایوان، وصف، افسانه، تغزل، وقایع نویسی، فریب، پیغام، طردیات، رمانس، تک نگاری، هجو، امثال وحکم، تک گویی درونی، حدیث نفس، ستاره شمری، سوگند، طعنه، طنز، عتاب، مرثیه، مفاخره، نیایش.
نوع «نامه» به صورت مشترک با این نوع ها آمده است: شاهنامه: اسطوره، مفاخره، عتاب، گفتگو، وصف، فریب، وقایع نویسی، افسانه، پند، رمانس، فال، معما، مذهبی، نیایش، هجو، امثال و حکم، تغزل، تقاضا، رؤیا، طعنه، فلسفی، گله، مدح.