چکیده:
خطوط ساحلی دنیا، یکی از پویاترین محیطهای طبیعی هستند و فرایندهای خارق العاده متنوع و منحصر به فردی در این پهنه فعالند. یکی از نتایج این فرایندها تشکیل و تحول مخروط افکنه و دلتاست. محدوده مورد مطالعه، سواحل تنگههرمز، دلتای رودخانههای شور، جلابی و حسن لنگی را در بر میگیرد که به صورت نواری با عرض متغیر از محل خط تغییر شیب دامنههای کوهستانی مسلط به جلگه ساحلی تا خط ساحلی دریا را در بر میگیرد. منشأ به وجود آمدن نوار جلگه ساحلی مورد بررسی، رسوباتی است که از حوضههای کوهستانی شمال جلگه و از ارتفاعات زاگرس هرمز گان توسط رود خانهها حمل شده، در سطح این جلگه رسوب گذاری میکند. براساس بررسیهای انجام شده، جلگه ساحلی تنگه هرمز در نتیجه تاثیر ساختمان زمینشناسی و رسوب گذاری دلتایی بنیان نهاده شده است. در این میان، عوارض ساختمانی نقش بارزی در گسترش و توسعه جلگه ساحلی به عهده داشتهاند. برای دستیابی به نتایج، با توجه به یافتههای تحقیق و از دیدگاه مخاطره شناسی سطوح دلتاهای منطقه از دیدگاه دینامیک رود خانه و حر کات آب دریا پهنه بندی شده است. تجزیه و تحلیل برای دستیابی به نتایج به طور عمده بر پایه مشاهدات غیر مستقیم از طریق تصاویر ماهوارهای و نیز مشاهدات مستقیم از طریق کارهای میدانی تفصیلی و نمونهبرداری رسوب از مقاطع رود خانه ای در بخش ساحلی و سطوح دلتاهای مورد بررسی و تهیه پروفیل و با کمک روشهای آماری و مدلهای ژئومورفولوژیک به عنوان ابزارهای مفهومی انجام شده است. با توجه به موارد فوق، ابتدا ناپایداری سطوح دلتایی منطقه تحت تاثیر حرکات پیچان رودی و سپس ناپایداری این سطوح در نتیجه تغییر مسیرهای رودخانهها بررسی و تحلیل و پراکندگی این سطوح در روی تصاویر و نقشهها نشان داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به مسأله فوق، اهداف اصلی این مقاله بررسی ژئومورفولوژی دلتاها و مخروط افکنههای محدوده جلگه ساحلی بخش شمالی تنگه هرمز،با هدف دستیابی به متغیرهایی که موجب ناپایداری آنها میشوند و مطالعه دینامیک رود خانههای محدوده جلگه ساحلی (شور، جلابی و حسن لنگی) و تعیین دامنه ناپایداری بخشهای ساحلی آنها، بویژه در حداکثر دبیهای سیلابی با دوره بازگشتهای متفاوت است.
تحول اجزای شبکه آبها در سطح دلتاها بررسیهای رسوب شناسی نشان دهنده آن است که بافت رسوبات سطح دلتاهای منطقه به طور یکنواخت از راس دلتاها و مخروط افکنهها به سوی خط ساحلی تغییر یافته و به طور قابل ملاحظهای ریز دانه میشود؛ به طوری که در نزدیکی خط ساحلی حتی در بستر سیلابی رود خانهها اثر مشخص از رسوبات درشت تر حتی در حد ریگ و شن یافت نمیشود.
شکل 11: نمودار نیمهلگاریتمی بافت رسوبات نمونهبرداری شده از سطح مخروطافکنه رودخانه حسن لنگی پهنههای تحت تاثیر حرکات پیچان رودی نتایج بررسیهای میدانی و دانه سنجی نمونههای رسوب برداشت شده از سطوح دلتاها نشان داد که بافت رسوبات دلتاهای مورد بررسی در بخش بالادست بسیار درشت دانه و قلوه سنگی است.
بر اساس مبانی نظری، تغییر مسیر رودخانهها در سطح مخروط افکنهها و دلتاها پدیدهای است که جزو ویژگیهای این عوارض محسوب شده، عامل اصلی آن رسوب گذاری است، زیرا رودخانه با خروج از کوهستان و ورود به جلگه ساحلی با کاهش شیب بستر مواجه شده و در نتیجه کاهش سرعت جریان بخش زیادی از بار رسوبی خود، بویژه قطعات درشتتر را در مسیر بستر خود رسوب مینماید."