چکیده:
زلزله گاه می تواند خسارات عظیمی در زندگی بشر به بار آورد از جمله، مختل کردن شبکه های ارتباطی که امکان نجات زلزله زدگان به ویژه در72 ساعت اولیه را با مشکل جدی روبه رو می سازد. امروزه به وجود آمدن این وضعیت خطرناک به دنبال کم عرض بودن راه ها، دور بودن از مراکز خدماتی و درمانی و قرارگیری در منطقه ای با زلزله خیزی بالا، نتیجه گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ است که منجر به از بین رفتن کارایی شبکه های ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارت های مالی می شود. منطقه شش شهر تهران با حدود 220 هزار نفر جمعیت درسال1385 و 20 کیلومتر مربع مساحت، یکی از مهم ترین مناطق شهر تهران به شمار می آید. تمرکز نهادهایی نظیر وزارتخانه ها، سفارتخانه ها، موسسات آموزش عالی، مراکز درمانی و بیمارستان های عمومی، شرکت های بزرگ اقتصادی و غیره بیانگر اهمیت بالای این منطقه از دیدگاه شهری و کشوری است. این موضوع به نوبه خود توجه به مسایل مدیریت بحران و حوادث در این محدوده را ضروری می سازد در این پژوهش با استفاده از مواردی چون دسترسی به مراکز درمانی، رابطه بین عرض خیابان و ارتفاع ساختمان ها، تراکم ساختمانی و جمعیتی، کاربری زمین، PGA منطقه و کیفیت ابنیه از طریق مدل های مختلف تلفیق اطلاعات و نقشه ها که براساس مدل تحلیل سلسله مراتبی معکوس ترکیب شده ، میزان آسیب پذیری شبکه های ارتباطی منطقه شش در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بدنه خیابان هایی با تراکم ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، فاصله زیاد تا مراکز امدادی نسبت به سایر قطعه ها و درجه محصوریت بیشتر، از میزان آسیب پذیری بالایی برخوردار بوده تا حدی که به عنوان بخش های آسیب پذیر شناخته می شود که با حرکت از سمت شمال منطقه به طرف جنوب به این میزان افزوده می شود. در مقابل بزرگراه ها و خیابان های با عرض بیشتر و تراکم ساختمانی و جمعیتی کمتر از آسیب پذیری کمتری برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
بررسی آسيبپذيري شبكههای ارتباطي شهرها در مقابل زلزله با استفاده از روش IHWP , GIS مطالعه موردي منطقه شش شهرداري تهران اسماعيل شيعه* كيومرث حبيبي** كمال ترابي*** *دانشيار دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه علم و صنعت ايران.
شبکة ارتباطي شهر، نقش حساسي در آسيبپذيري شهر در برابر زلزله دارد و در صورتي که بعد از وقوع زلزله آسيب نبيند و کارآيي خود را حفظ کند، از تلفات زلزله به ميزان زيادي کاسته خواهد شد زيرا امکان گريز از موقعيتهاي خطرناک و دسترسي به مناطق امن فراهم بوده و عبور و مرور وسايل نقلية امدادي بهراحتي صورت خواهد گرفت [عبدالهي،1380 : 94 – 93].
بعد از اين زلزله به نقش شبكههاي ارتباطي توجه جديتري شده و پژوهشهاي مختلفي در دنيا مانند (1998)Nojima & Chang، (1999) Tsukaguchi and Li، (1999) Odani & Uranaka، (2002)Chen et al، (2003)Lee and Yeh، (2003)Liu et al.
،(2003) Minami et al و (2008)Samadzadegan & Zarrinpanjeh انجام گرفته است كه به چند مورد از آنها اشاره ميشود : "اكبر باغوند" و همکارانش [1385] در مقالهای ارایهشده در دومين سمينار ساخت و ساز در پايتخت ابتدا به بررسي عمده مخاطراتي پرداختهاند كه عملكرد شبكههاي دسترسي را پس از وقوع زلزله تهديد مينمايد؛ و در ادامه راهكارهايي جهت افزايش كارامدي شبكه معابر در مناطق شهري و خصوصا مناطق داراي بافت فرسوده، پس از وقوع يك سانحه ارائه کردهاند.
"لي"7 و "يه"8 (2003) بعد از بررسي 921 زلزله بزرگ دنيا به اين نتيجه رسيدهاند که مهمترين دليل بسته شدن معابر در مواقع بروز زلزله، وجود عرض کمتر از 4 متر معابر بوده است [Lee and Yeh, 2003].