چکیده:
در منطقه شمال ایران با توجه به فرهنگ و شرایط خاص آب و هوایی این ناحیه که تا حدی با سایر نواحی ایران تفاوت دارد، در طول زمان، معماری خاصی شکل گرفته که برخاسته از فرهنگ برونگرا با ریشه های ایرانی و اسلامی بوده است. سقانفار، نوعی نفار است که به نام حضرت ابوالفضل، ساقی لب تشنگان کربلا بنا شده است. مبحث اصلی این مقاله با توجه به پژوهش های میدانی مطالعه و شناخت نفارها و سیر تکاملی آن به سقانفار، و شناخت معماری بومی مازندران و انعکاس اعتقادات و باورهای آئینی و مذهبی مردمان بومی مازندران در معماری سقانفارها و تکایا به دنبال آن در آداب و رسوم ماه محرم است. این گونه معماری توسط روستاییان ابداع و کامل شد و توسط آنها نیز مراقبت و حفاظت شده و می شود. معماری سقانفارها، جزیی از معماری بومی و روستایی این منطقه محسوب می شود و تنها گونه معماری است که برای یک شخص «حضرت ابوالفضل» ساخته شده و در جهت حفاظت و پاسداری از فرهنگ ارزشمند« عاشورا» رواج یافته است. فرضیه مقاله این است که سقانفارها، حلقه ای از تاریخ معماری ایران است که به دلیل عدم مطالعات و پژوهش های مناسب و کامل مغفول مانده اند. این مقاله سعی دارد با شناخت این نوع بناها و کشف ریشه های معماری آنها، بتواند کمکی باشد در راستای شناخت اصالت های بومی و استفاده از آنها در بازپیرایی معماری معاصر از آفت هایی که از جوانب مختلف بدان وارد می شود.
خلاصه ماشینی:
مبحث اصلی این مقاله با توجه به پژوهشهای میدانی مطالعه و شناخت نفارها و سیر تکاملی آن به سقانفار، و شناخت معماری بومی مازندران و انعکاس اعتقادات و باورهای آئینی و مذهبی مردمان بومی مازندران در معماری سقانفارها و تکایا به دنبال آن در آداب و رسوم ماه محرم است.
معماری سقانفارها، جزیی از معماری بومی و روستایی این منطقه محسوب میشود و تنها گونه معماری است که برای یک شخص "حضرت ابوالفضل" ساخته شده و در جهت حفاظت و پاسداری از فرهنگ ارزشمند" عاشورا" رواج یافته است.
نفار یا نپار گونهای از سازههای بومی منطقه مازندران است که به صورت تابستاننشین بوده و کاربرد سردخانه دارد.
اما آنچه را که میتوان به عنوان یک سند و مدرک ارایه داد، وابستگی این نوع معماری با دو عنصر بسیار مهم : 1) آیین و مذهب (نیایش- آب) و 2) اقتصاد (کشاورزی- برنج) است.
پس میتوان فرض نهاد که با توجه به دلایل فوق، ساخت نفارها به عنوان یک گونه معماری در پیوند با آیین مهر و آناهیتا و زرتشت در پیش از اسلام و دوره باستان وجود داشته است و با ورود اسلام، حضور این گونه معماری تغییر داده شده است.
نفار یا نپار که اشاره مستقیم به گونهای از سازههای چوبی منطقه مازندران دارد، برای نگهبانی و نگهداری از آب و زمین ساخته میشود.
معماری بومی تحت اثر جغرافیا و اقلیم مازندران ( نفار تأثیر دین اسلام و مذهب شیعه بر گونه معماری بومی( سقانفار با توجه به بررسیهای انجام شده، سقانفارها محصول دورهای هستند که جنب و جوش سیاسی و مذهبی بر منطقه مازندران وارد شده است.